Hoe word je een held? Daarover filosofeert Nijmegen komend weekend op een conferentie met de beroemde wetenschapper Philip Zimbardo van het Stanford Prison Experiment. Vox blikt vooruit, in deel 1 met organisator Nathalie van Gerrevink.

Nathalie van Gerrevink, vorig jaar afgestudeerd in de psychologie in Nijmegen, leerde in 2013 als uitwisselingsstudent in Amerika Philip Zimbardo kennen. Deze grote naam in de wereld van de sociale psychologie veranderde haar leven. Voormalig Harvard-professor Zimbardo (83) kende ze alleen van zijn roemruchte gevangenisexperiment, het Stanford Prison Experiment, onlangs opnieuw verfilmd. ‘Dit experiment gaat erover hoe omgevingsfactoren het slechtste in de mens naar boven halen. Zimbardo vertelde over zijn huidige onderzoek over hoe je het béste uit de mens haalt. Zijn verhaal liet me niet meer los.’

Van Gerrevink zette haar enthousiasme over Zimbardo om in daadkracht: binnen de kortste keren was ze betrokken bij de Hero Round Table, een op de grote meester geïnspireerde congrescyclus met als doel het heldendom uit te dragen. Het congres komend weekend in Nijmegen is het zesde wereldwijd, volgens het inmiddels beproefde concept: onderzoekers, ondernemers, mensen uit allerhande organisaties én lokale helden komen bij elkaar om na te denken over het heldendom. ‘Het is niet alleen praten, maar het gaat er ook om dat we elkaar inspireren om actie te ondernemen’, zegt Van Gerrevink.

Europese primeur
Het komt mooi uit dat de Europese primeur van het heldencongres in Nederland plaatsvindt, meent Van Gerrevink: ‘We zijn een land van doe-maar-gewoon, we vinden praten over heldendom al gauw iets Amerikaans, iets dat wordt gedramatiseerd.’ De inzet van het congres is juist om het heldendom van de sokkel te halen, om te laten zien dat het een plaats kan krijgen in ieders leven. Nederlanders neigen volgens Van Gerrevink naar bescheidenheid, naar níet ingrijpen, naar een houding van ‘wat maakt het uit als ik iets doe?’ Dat ziet Van Gerrevink liever anders: ‘Door over het alledaagse van het heldendom na te denken, komt het in ieders bereik. Hoe klein het gebaar ook, iedereen is in staat een verschil te maken.’

Elke Hero Round Table zet lokale helden op het podium, zo ook in Nijmegen. Een van de sprekers is Marinka Dohmen, drijvende kracht achter Welcome to  Nijmegen, de Facebookpagina die acties coördineerde voor vluchtelingen in Heumensoord. Een andere held is Johnny Kerkhof, onlangs afgestudeerd aan de Radboud Universiteit en bij het congres actief in de catering. ‘Hij is van het duurzame voedsel en zorgt ervoor dat voedsel dat door anderen wordt afgedankt – bijvoorbeeld tomaten die te klein zijn voor industriële verwerking – bij het congres op het menu staan.’ Er zijn plannen dit concept ook te beproeven in de restaurants van de universiteit, weet Van Gerrevink. ‘Dit is een mooi voorbeeld van iets dat klein begint maar uiteindelijk een enorme invloed kan hebben.’

Vluchten en toekijken
De wijsheid dat ‘in iedereen een held schuilt’ is simpeler gezegd dan gedaan, reden voor een aantal wetenschappelijke sessies tijdens het congres. Het gevangenisexperiment van Zimbardo legt de kracht van de groepsdruk bloot, een mechanisme dat ook optreedt bij heldendom. Of beter: bij het voorkomen dat mensen heldhaftig worden. Het overbekende voorbeeld is de massa mensen die wacht en niet ingrijpt als voor hun ogen iemand verdrinkt. Van Gerrevink. ‘Als je je bewust bent van de factoren die ons beletten het goede te doen, geeft dat de vrijheid om andere keuzes te maken. Zodat je de volgende keer niet vlucht of toekijkt, maar beseft dat je écht iets kunt doen en daarnaar handelt.’ / Paul van den Broek

Vrijdag 1 april. Everyday Heroes. Lezing van Philip Zimbardo. De Vereeniging, 19.30 – 21.30 uur. In samenwerking met Radboud Reflects. Voertaal Engels.
Zaterdag 2 en zondag 3 april: Hero Round Table Conference. Grotiusgebouw GR 100. Informatie: [email protected]. Voertaal Engels.