‘Hoog tijd voor focus op academische en sociale binding’
-
Foto: Dick van Aalst
OPINIE - Het gaat tijdens deze tweede lockdown niet goed met studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit. Waar het aan ontbreekt, schrijft hoogleraar Cultuur en Inclusiviteit Liedeke Plate, is een gevoel van verbondenheid. Ze pleit daarom voor een introspectieweek waarin we met elkaar het gesprek aangaan over hoe het met ons gaat en hoe we er het beste van kunnen maken.
Diep geschokt ben ik door de uitkomsten van het onderzoek onder leiding van Hans Schilderman en José Sanders naar de impact van de corona-epidemie op medewerkers en studenten van de Radboud Universiteit. Ongeveer twee derde van de studenten ervaart het onderwijs als slechter dan voorheen. Nog maar een kwart van de studenten ervaart nog enige steun van docenten. 80 procent van de studenten kampt met afnemende motivatie en concentratie vergeleken met voor de coronacrisis. En 10 procent van de studenten zoekt hulp bij het steunnetwerk van de universiteit, zoals de studentenpsycholoog.
Wordt het niet tijd dat de Radboud Universiteit het welzijn van de studenten (en medewerkers) voorop gaat stellen? Uit onderzoek blijkt immers dat welzijn cruciaal is voor studiesucces. En dat ‘sense of community’ en ‘sense of belonging’ – het zich onderdeel voelen van een gemeenschap; het gevoel hebben erbij te horen – daar weer significant aan bijdraagt. Het is dan niet voldoende om een leger aan studieadviseurs en -psychologen paraat te hebben om de studenten op te vangen en bij te staan. Eerder zou het onderwijs zelf studenten het gevoel moeten geven onderdeel te zijn van een leergemeenschap.
Binding
De coronacrisis laat ons ondubbelzinnig het belang van verbondenheid ervaren, zo betoogt Rutger Kappe, Lector Studiesucces aan de Hogeschool Inholland, in een recent essay. Ook Jolien Dopmeijer, die al jaren onderzoek doet naar studentenwelzijn en op 5 februari haar proefschrift over dit onderwerp aan de Universiteit van Amsterdam zal verdedigen, benadrukt hoe belangrijk zo’n gevoel van verbinding met de opleiding en de mensen is voor studenten.
‘In het buitenland is veel aandacht voor verbondenheid’
In het buitenland wordt al volop aandacht aan het onderwerp gegeven. Zo biedt het Center for Innovative Teaching and Learning van Indiana University – mijn alma mater – onder het kopje ‘Diversity and Inclusion’ tips voor ‘Trauma-Informed Teaching’ en voor ‘Teaching during a Crisis’, naast tips hoe om te gaan met gevoelige onderwerpen zoals gender, seksualiteit en ras/etniciteit, welke technologische hulpmiddelen docenten tot hun beschikking hebben om hun colleges inclusiever te maken en hoe ze kansengelijkheid kunnen bevorderen. Wordt het niet tijd dat wij aan de Radboud Universiteit hier ook meer aandacht aan besteden en, nu we aan een nieuw onderwijssemester beginnen in verlengde lockdown, de focus verleggen naar de voorwaarden voor studiesucces: academische en sociale binding?
Ontmoetingen
In een recent essay geschreven ter gelegenheid van het NRO Symposium Hoger Onderwijs: Nieuwe richtingen na de pandemie? dat op 15 januari 2021 heeft plaatsgevonden, schrijft Marca Wolfensberger, Lector Excellentie in Hoger Onderwijs en Samenleving aan de Hanze Hogeschool: ‘Maak de community en het belang van persoonlijke ontmoetingen tot topprioriteit in strategische agenda’s. Dat betekent waarde hechten aan alle inspanningen die docenten zich getroosten voor het creëren van gemeenschap. Het betekent ontmoetingen en netwerken faciliteren. Het betekent betrokkenheid en bezieling prioriteren boven rankings en prestige.’ Maak daar tijd voor: ‘Kies voor een andere omgang met tijd. Maak tijd voor reflectie en dialoog, niet alleen voor concrete productie. Faciliteer tijd voor ‘community building’ en scholing. Vertraag en neem de tijd… Plan als instellingen een ‘introspectieweek’ per kwartaal, waarbij gesprekken georganiseerd worden tussen iedereen over ons onderwijs en de wereld.’
Zouden wij niet ook zo’n introspectieweek kunnen inroosteren – bijvoorbeeld in plaats van carnaval, nu we toch niet met elkaar de straat op en de kroeg in kunnen – waarbij we met elkaar het gesprek aangaan, over hoe het met ons gaat en hoe we er met elkaar het beste van kunnen maken?
Johan Oosterman schreef op 19 januari 2021 om 22:14
Al na een paar weken lock down, het zal begin april zijn geweest, had ik het gevoel dat de academische gemeenschap aan het verdampen was. De ‘sociale ruis’ van alle dag was weg, en nooit eerder had ik me gerealiseerd hoe belangrijk die is: het toevallige gesprek bij de lift, de collega die op je deur klopt net als het niet uitkomt omdat je zo college geeft, de student die even blijft hangen na een collega om nog iets te vragen terwijl je zelf eigenblijk snel door wilt. Dingen die je ophouden die ondertussen zorgen voor mentale buffers in de dag. Ze zorgen ervoor dat het doelgerichte wordt afgewisseld met het toevallige, dat wat je zelf had uitgestippeld door de vraag van een ander. Juist in die momenten blijk je, terugkijkend op een dag, vaak verrassende dingen te horen, mooie ervaringen op te doen.
Een aangename uitzondering was de tweewekelijkse bijeenkomst van een denktank die ik begeleidde. Tien studenten die elkaar hadden leren kennen tijdens een weekend in februari in een klooster ergens in de buurt. Al tijdens de eerste weken, toen corona nog iets van ver weg leek, begonnen we elke bijeenkomst met een rondje waar iedereen vertelde over haar of zijn ervaringen in de afgelopen week. Het gebeurde ongepland, bedacht door de studenten zelf. Toen we vanaf half maart niet meer bij elkaar kwamen op de campus maar via Zoom, gingen we door met dat openingsrondje (dat niet zelden meer dan een kwartier duurde). We deelden corona lief en leed, ze vertelden hoe het voor hen was om weer thuis thuis te zijn, om te maken te krijgen met ziekte in de directe omgeving, over de teleurstelling dat de studiereis naar Aarhus niet doorging. Ik vertelde hoe lastig het was dat iets dat je goed kunt (lesgeven), ineens vreemd en vaak onhandig ging. En toen kwam de zomer. We sloten de denktank af op een grasveldje onder de bomen, met bestelde pizza’s en flessen wijn.
Zo’n rondje aan het begin van elk overleg en elk college is haast niet te doen. Er treedt vanzelf een soort vermoeidheid op als je alweer aan elkaar verteld hebt dat het wel gaat maar dat het ondertussen heel saai is allemaal. En toch deed het ons heel goed, in die eerste maanden toen de coronacrisis nog ongewoon voelde.
Na de zomer zijn we van acute crisis naar een crisis zonder einde gegaan. Het vooruitzicht van de zomer die eraan kwam en het besef dat we snel hadden gereageerd op de plotselinge crisis van maart gaven houvast, maar dat houvast verdween weer in de loop van september, precies toen het onderwijs in alle hevigheid weer begonnen was. Juist nu voelen we des te meer de behoefte aan verbinding.
Het is een zinvol pleidooi om tijd te nemen voor introspectie, voor ontmoetingen die de verkruimelende academische gemeenschap weer terugbrengen, voor de sociale ruis die ons afleidt maar ondertussen houvast geeft. Misschien is daar meer voor nodig dan een week. Moeten we niet een deel van ons onderwijs over een andere boeg gooien, het zo opzetten dat er meer ruimte is voor het aan elkaar vertellen van verhalen, het verbinden van eigen ervaringen met de doelen van de cursus? Dergelijk onderwijs biedt meer academische en menselijke vorming maar wellicht minder meetbare resultaten. Hoe waardevol dat kan zijn, heb ik de afgelopen maanden ervaren met een kleine groep eerstejaars.
Op verzoek van een paar studenten zijn we een Middeleeuwse Leeschclub begonnen: we lezen teksten die geen studiepunten opleveren, maar die ‘gaaf zijn om te lezen’, vol staan met ‘geniale cliffhangers’ (zo lees ik in de appgroep). Lezen voor je plezier, studeren voor je plezier. Was daar maar meer ruimte voor. Juist nu.