Hoe vertel je een goed verhaal, zowel overtuigend als kloppend? Hoe krijg je in het koor van geluiden op de sociale media nog voet aan de grond? Voor iedereen die zich moet verhouden tot ‘alternatieve waarheden’ heeft de nieuwe hoogleraar José Sanders wat munitie paraat. ‘Noem niet alleen getallen.’

Haar leeropdracht heet Narratieve communicatie en is tekstwetenschapper José Sanders op het lijf geschreven. Ze is zelf een gedreven verteller, bijvoorbeeld over communicatie-uitingen die niet overtuigen. Zo bekijkt ze samen met een verloskundigenopleiding hoe te reageren op de angst om te bevallen – het wemelt in de sociale media immers van angstwekkende berichten.

José Sanders: ‘De standaardreactie van verloskundigen is vaak: “Mevrouw, maakt u zich geen zorgen, in 99 procent van de  gevallen gaat het goed.”’ Fout, zegt Sanders. In de gezondheidscommunicatie is het lang gemeengoed geweest om mensen zo van het tegendeel te overtuigen. ‘Al die folders zijn prachtig, maar helpen niet genoeg.’ Wat wél helpt: angstige mensen vertrouwen geven met positieve verhalen over bevallingen.

Sociale media
Een onderzoeksveld dat Sanders wil verkennen, is de onderlinge uitwisseling van verhalen via sociale media. Neem Whatsapp, dat sinds kort een nieuwe functie heeft: Status. Het biedt gebruikers de gelegenheid om foto’s en video’s uit te wisselen. Voor Sanders zijn dit beeldverhalen die stof bieden voor onderzoek naar onderlinge steun en beïnvloeding. En als je als professional in die verhalen gaat meedoen, ziet Sanders nieuwe mogelijkheden: ‘Dan kan zo’n platform een uitstekend instrument worden voor bijvoorbeeld gezondheidscommunicatie.’

Speciale aandacht van Sanders gaat uit naar moeilijk bereikbare doelgroepen, zoals lageropgeleiden en laaggeletterden. Hoe kun je voor deze mensen verhalen inzetten om opvattingen en gedragingen bij te sturen, bijvoorbeeld de boodschap dat we meer moeten bewegen en gezonder moeten eten? Dan heb je een echt goed verhaal nodig, lees: met een herkenbare hoofdpersoon, een verhaallijn die zich ontwikkelt in de tijd én met een uitgekiend plot. ‘Lezers kunnen dan opvattingen en gedragingen van verhaalpersonages gaan overnemen.’

‘De kunst voor wetenschappers is om de getallen met een goed verhaal voorstelbaar te maken.’

Alternatieve waarheden
Wetenschappers en journalisten staan voor de taak een weerwoord te bieden aan ‘alternatieve waarheden’. Wat moeten ze doen om het publiek ervan te overtuigen dat hun poging tot waarheidsvinding meer is ‘dan een zoveelste mening’? En kan een goed verhaal daarbij helpen? Sanders legt uit dat het meningenbombardement een gevolg is van het uitdijend medialandschap, al kan ook hier een goed verhaal van pas komen. Het verhalen vertellen wordt in de journalistiek een genre dat steeds meer terrein wint, zegt Sanders.

Heeft de wetenschapper ook iets aan een goed verhaal? Zeker wel, zegt Sanders: een mooie set data kan belangrijke resultaten opleveren, maar voor een groter publiek is meer nodig om te overtuigen. ‘De kunst bestaat erin de getallen met een goed verhaal voorstelbaar te maken.’ Wetenschappers zouden zich bovendien kunnen bedienen van een persoonlijk verhaal. ‘We zouden vaker dan we nu doen moeten vertellen waar we ons mee bezighouden, waar dat goed voor is, en waar we onze inspiratie vandaan halen.’