Twee jaar geleden was hij een van de organisatoren van de Week van het Toeval aan de Radboud Universiteit, vandaag presenteert hij op de campus zijn boek Naar alle onwaarschijnlijkheid. Hoogleraar Mathematische fysica Klaas Landsman: ‘Een definitie van toeval bestaat niet.’

De interesse van hoogleraar Klaas Landsman voor ‘toeval’ beperkte zich niet tot de mede door hem georganiseerde themaweek in 2016. Hij besloot er een boek over te schijven, aangemoedigd door de directeur van uitgeverij Prometheus, Mai Spijkers.

‘Hij zit me al een paar jaar achter de vodden om voor zijn fonds een boek uit te brengen’, zegt Landsman. ‘Dat bood me extra inspiratie om het thema toeval verder uit te werken. Als Prometheus er iets in ziet, weet je dat er een goed boek gaat verschijnen.’ Eerder verscheen zijn roman Requim voor Newton uitgeverij Contact.

Evolutietheorie

Is het toeval dat er juist nu veel belangstelling is voor het thema toeval, of hangt er iets in de lucht? Landsman ziet geen speciale aanleiding om juist nu met zo’n boek te komen. ‘Het thema is tijdloos. Het werd al door Aristoteles geanalyseerd.’ Hij wijst op de prominente rol van het thema binnen de natuurwetenschappen, met dank aan de evolutietheorie (negentiende eeuw) en de kwantumtheorie een eeuw later.

Landsman heeft er weliswaar een boek over geschreven en ettelijke lezingen over verzorgd, maar wat precies toeval is, blijft ook voor hem een raadsel. Sterker nog: het raadsel werd alleen maar groter. ‘Tijdens het schrijven groeide het besef dat er van toeval helemaal geen definitie bestaat. Veel mensen noemen het voorbeeld dat ze op vakantie bij toeval die en die zijn tegengekomen, maar dat is coïncidentie – iets wat me niet zo interesseert en waarmee ik in het eerste hoofdstuk afreken.’

Rode draad

Het boek benadert het begrip langs vijf invalshoeken: toeval in de kosmos, in de kwantummechanica, in de biologie, in de vrije wil en ten slotte in de historische figuur van Jezus. De auteur beseft de zwakte van zijn benadering: het ontbreken van een rode draad. ‘Ik zie er wel een beetje tegenop dat een recensent gaat schrijven dat in het boek geen samenhang valt te ontdekken.’ Terwijl die er volgens de auteur wel is, vervat in zijn hoofdstuk over toeval en biologie. ‘Dat verbindt de mens met de kosmos.’

Landsman behandelt hierin onder meer het groeiende besef in de medische wetenschap dat de meeste vormen van kanker puur toeval zijn. ‘Alleen bij huid- en longkanker speelt gezond of ongezond leven een grote rol.’ Een troostend inzicht, weet Landsman, zeker nadat tijdens het schrijven aan zijn boek zijn vader overleed aan een carcinoom. ‘Mijn vader was al 91 en kon er echt niks aan doen. Als je maar lang genoeg leeft, ga je een keer dood aan kanker. Dat blijkt pure biologie.’

De presentatie van Naar alle onwaarschijnlijkheid is vanmiddag om 17.15 uur bij boekhandel Roelants (tegenover het Cultuurcafé).