Hoe kun je als kinderchirurg oefenen met opereren? Er zijn geen 'proefkinderen' beschikbaar voor zeldzame operaties. Sanne Botden uit het Radboudumc bedacht er iets op: ze ontwikkelde herbruikbare modellen waar jonge chirurgen (in opleiding) de technieken op kunnen leren. Met haar vondst is ze genomineerd voor de jaarlijkse wetenschapsprijs van kinderprogramma Het Klokhuis.

Als kinderchirurg heb je vaak te maken met zeldzame aangeboren afwijkingen, zoals een verkeerd aangelegde anus of een gat in het middenrif. Maar om goed te worden in het operatief herstellen van deze afwijkingen moet je veel kunnen oefenen. Het is immers essentieel dat je op de OK precies weet wat je moet doen.

Cursussen

‘Eens in de zoveel jaar zijn er dure cursussen in Frankrijk of Duitsland waarbij varkens eenmalig als oefenmateriaal dienen, maar op zo’n manier kun je je vaardigheden niet voldoende onderhouden’, vertelt kinderchirurg Sanne Botden.

Zelf werkt ze in een expertisecentrum, het Radboudumc-Amalia kinderziekenhuis. ‘Hier hebben we de ervaring om deze ingrepen goed te doen en aan elkaar te leren, maar dat geldt zeker niet voor de meeste andere ziekenhuizen wereldwijd. Daar worden deze ingrepen soms maar een of twee keer per jaar gedaan.’

‘Ingrepen worden soms maar een of twee keer per jaar gedaan’

Om te zorgen dat álle kinderchirurgen ervaring kunnen opdoen met operaties die maar weinig voorkomen, bedacht Botden iets: herbruikbare modellen waarop jonge chirurgen hun vaardigheden kunnen oefenen. Het zijn geen modellen in de vorm van paspoppen of nep-patiënten, ze lijken eerder op een miniatuur Ikea-kast. De modellen, die ze samen met haar collega Guus Bökkerink ontwikkelde, zijn bouwpakketten die je zelf thuis in elkaar kunt zetten.

Oefenen

Voorbeeldje: het oefenmodel voor de operatie waarbij de chirurg een anus moet verplaatsen, bestaat uit plankjes, ballonnen en een spons van verschillende laagjes siliconen. Een gebruiksaanwijzing en link naar een instructievideo worden meegeleverd. Het voert te ver om uit te leggen hoe de chirurg de operatie precies moet uitvoeren, maar het tuitje van de ballon fungeert als te verplaatsen poepgat en de spons is het weefsel waarin gesneden en gehecht moet worden.

‘Het gaat erom dat je alle stappen in het proces kunt oefenen’, zegt Botden. ‘Je vingervlugheid, je handigheid. Dat kun je doen om de ingreep te leren, je kennis up to date te houden of bijvoorbeeld ter voorbereiding van de operatie op een echt kind. Binnen de chirurgie is het niet standaard om te oefenen, maar het is echt heel belangrijk bij zo’n precisiewerk.’

De bouwpakketten zijn herbruikbaar en vele malen goedkoper dan een reguliere cursus. Zo kost het ‘anuspakket’ maar 80 euro, inclusief vijf sponsjes. Botden en Bökkerink fabriceren de modellen zelf via een eigen non-profitorganisatie. Instrumenten en hechtingen zijn voor een prikkie bij te bestellen.

Uitvinder

Als de jonge chirurgen hun bouwpakket eenmaal in huis hebben, kunnen ze van waar ook ter wereld meedoen aan een online (geaccrediteerde) cursus. Botden of andere supervisors kijken via camera’s mee. ‘We hebben afnemers in Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Onze pakketten gaan ook naar armere landen waar artsen geen geld hebben voor een gepeperde fysieke cursus. Voor hen rekenen we een lagere prijs dan voor Westerse dokters.’

‘Ik struin vaak door Action om te kijken wat ik kan gebruiken’

Botden voelt zich vereerd dat ze met haar bouwpakketten nu genomineerd is voor de Klokhuis Wetenschapsprijs. Al jaren is ze naast arts ook uitvinder. Eind 2020 kwam ze nog in het nieuws met zelfgemaakte poppen die een stoma hebben. Om jonge patiëntjes uit te leggen hoe zoiets eruit ziet, bedacht ze stoffen poppen met een gat in de buik, een slang uit de buik of een darmstoma. Haar moeder, ook zeer creatief, knutselt alles in elkaar met de naaimachine.

‘Ik struin vaak door Action om te kijken of er iets is wat ik kan gebruiken’, aldus Botden. ‘En in het ziekenhuis weten de mensen ook dat ze aan mij moeten denken als er iets overblijft.’ Denk aan drains of hechtingen die over de datum zijn. Botden sleept jaarlijks ‘tassen vol met troep’ (haar woorden, red.) naar haar uitvindershol thuis.

Jeugdjournaal

Op dit moment zijn er zes verschillende oefenmodellen voor specifieke operaties van kinderchirurgen. En de Nijmeegse chirurg werkt alweer aan een nieuw model, voor een liesbreukoperatie. ‘Een liesbreuk komt best vaak voor bij te vroeg geboren baby’s. Artsen denken daar in mijn optiek te licht over, het kan een heel lastige operatie zijn.’

Kinderen kunnen de komende weken stemmen op tien wetenschappelijke onderzoeken die juist voor hen interessant zijn. Botden is al hartstikke blij met haar nominatie. Lachend: ‘Ik wilde altijd al een keer bij Het Klokhuis of op het Jeugdjournaal komen. Als kinderchirurg was dat mijn ultieme doel en dat heb ik nu behaald.’