Het aantal asielaanvragen in Nederland neemt vormen aan die niet meer zijn voorgekomen sinds Roel Fernhouts tijd als Nationale ombudsman. Dat brengt problemen met zich mee, ziet de hoogleraar migratierecht. Ook ‘zijn’ stichting UAF moet alle zeilen bijzetten.

Hij mag dan wel met emiraat zijn, hoogleraar Migratierecht Roel Fernhout heeft toch een kamer toegewezen gekregen in het nieuwe Grotiusgebouw. Maar hij geeft toe dat hij de laatste jaren vooral bezig is met zijn werk voor vluchtelingstudenten. Fernhout is bestuurslid van de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF, die zo’n drieduizend vluchtelingen in Nederland helpt met het bekostigen van hun studie. Met de grote instroom van Syrische vluchtelingen, vaak hoger opgeleid, is het voor de stichting moeilijk iedereen die een aanvraag doet te helpen.

Fernhout werd landelijk bekend als Nationale ombudsman, tussen 1999 en 2005. Hij lag toen vaak in de clinch met ‘kwelgeest’ IND, het overheidorgaan dat belast is met de asielprocedure. ‘Het duurde eindeloos voordat een vluchteling te horen kreeg of hij mocht blijven of niet.’ De IND stond bovenaan de lijst van klachten veroorzakende instanties, maar is inmiddels afgezakt naar een dertiende plaats. Met dank aan de vele conflicten die Fernhout en zijn opvolger Alex Brenninkmeijer uitvochten met de IND.

Bed, bad, brood
Maar er is nog veel kritiek op het Nederlandse asielbeleid. Vorige week deed het Europese Comité voor Sociale Rechten de uitspraak dat Nederland zich niet houdt aan het Europees Sociaal Handvest. Ook uitgeprocedeerde asielzoekers die niet meewerken aan een vertrek, hebben recht op ‘bed, bad en brood’. ‘Maar dit comité doet geen bindende uitspraken’, weet Fernhout. Staatssecretaris Fred Teeven (asiel) wil daarom wachten op de uitspraak van het Comité van Ministers, dat wél bindende uitspraken doet. Toch is Fernhout blij met de uitspraak. ‘Dit sociaal comité heeft zo’n groot gezag dat ik me kan voorstellen dat Nederlandse rechters er gehoor aan geven.’

Dat veel burgemeesters de oproep van Teeven negeren om uitgeprocedeerde asielzoekers op straat te zetten, noemt Fernhout logisch. ‘Zij hebben daartoe het recht. Zij moeten de openbare orde waarborgen. Bovendien: hoort het niet bij een beschaafd land om mensen op te vangen?’

Oude gevangenissen
Een andere punt dat ‘beter moet’, is de doorstroom van asielzoekerscentrum naar eigen huis. De omstandigheden in tijdelijke opvanglocaties, zoals de IJsselhallen in Fernhouts geboorteplaats Zwolle, worden steeds beroerder. Vluchtelingen, vooral uit Syrië, blijven komen. Fernhout: ‘We zitten nu op een knelpunt. De opvang moet inventiever, er moet alles aan gedaan worden mensen behoorlijk op te vangen.’ Nu de blik zich richt op oude gevangenissen, is het zaak extra goed op te letten. ‘Het mag geen detentie worden.’

De situatie op Nederlandse opvanglocaties is zorgwekkend. Maar de druk op Zuid-Europese landen, zoals Griekenland, Italië en Malta, is veel groter. Volgens EU-regels moet een vluchteling de asielprocedure doorlopen in het land waar hij de eerste aanvraag indient. Dat is op termijn niet houdbaar: Fernhout pleit voor een centraal geregeld beleid. ‘Zodat asielzoekers eerlijk worden verdeeld over EU-lidstaten.’ / Mathijs Noij

Vanavond (dinsdag) speelt de Syriër en voormalig UAF-student George Tobal zijn theatervoorstelling ‘Vertreksvergunning’ in de Lindenberg. Na afloop gaan Tobal en Roel Fernhout in gesprek met het publiek. Klik hier voor meer informatie en het bestellen van kaarten.