Huisartsen en verpleegkundigen of praktijkassistenten kunnen dementie beter diagnosticeren als ze daarvoor een speciaal trainingsprogramma hebben gevolgd. Huisarts Marieke Perry ontwikkelde zo’n training. Geoefende koppels wisten drie keer zo vaak als ongetrainden de ziekte te herkennen en de diagnose te stellen. En ze deden dat ook beter en zorgvuldiger. Marieke Perry promoveert op 21 september, Wereld Alzheimerdag,  aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Ongeveer 6 procent van alle ouderen vanaf 65 jaar lijdt aan dementie. Bij ouderen vanaf tachtig jaar is dat ruim 20 procent.  Op dit moment zijn er in Nederland ongeveer 250.000 mensen met dementie en dat aantal zal groeien tot 400.000 in 2040. Toch is bij meer dan de helft van de thuiswonende dementiepatiënten de diagnose niet officieel vastgesteld. Zij en hun mantelzorgers krijgen daardoor niet de meest passende zorg en ondersteuning.

Lastige diagnose
Dementie is lastig vast te stellen. Perry: ‘Er is geen hard bewijs, zoals je dat hebt met een röntgenfoto, scan of bloedmonster. Niet alle geheugenstoornissen of depressieve klachten wijzen op dementie. Klinische diagnostiek ligt veel complexer.’
De eerste signalen zijn vaak geheugenklachten. Maar ook somberheid, angst of het terugtrekken uit sociale situaties kunnen aanwijzingen zijn voor dementie. Medische aanwijzingen zijn bijvoorbeeld  onbegrepen gewichtsverlies of loopstoornissen. Perry: ‘Dementie kun je niet genezen, daarom zijn niet alle huisartsen overtuigd van het belang van het stellen van de diagnose. En het komt ook voor dat een huisarts het moeilijk vindt om de diagnose te vertellen.’

Dementietrainingsprogramma (DTP)
Het Dementietrainingsprogramma bestaat uit twee workshops van elk drie uur, telefonische coaching en toegang tot een internetforum. De eerste workshop volgen huisarts en praktijkondersteuner samen. De huisarts richt zich op het onderkennen van de ziekte, de praktijkondersteuner op het verlenen van zorg. Samen komen ze aan de hand van een gestructureerd protocol en een set klinische onderzoeken tot een afgewogen diagnose. Dat betekent: een anamnese bij zowel patiënt als mantelzorger, cognitieve test, stemmingstest, lichamelijk en neurologisch onderzoek. De vervolgworkshop volgen ze afzonderlijk. De huisartsen verdiepen zich in medisch/klinische aspecten, zoals medicatie en uitleg aan patiënten; de praktijkondersteuners trainen zich in het opstellen van zorgplannen, afnemen van testen en  vergaren van gegevens voor de diagnose.

Zelfvertrouwen en competentie
De training blijkt effectief. Het protocol zorgde voor toenemend zelfvertrouwen en competentie bij arts en verpleegkundige en de individuele coaching bleek belangrijk voor het beklijven van kennis en vaardigheden. Perry: ‘Juist de samenwerking tussen arts en praktijkondersteuner maakt dat beiden een completer beeld krijgen van de patiënt. Getrainde koppels stelden niet alleen vaker de diagnose dementie, maar deden dat ook beter: driekwart voldeed aan de diagnostische kwaliteitsindicatoren.’

Uitstel van opname
Volgens Perry is het stellen van de diagnose dementie belangrijk omdat het een eind maakt aan de onzekerheid van oudere en mantelzorger. Bovendien blijkt uit eerder onderzoek (Janson 2006, Huisarts en Wetenschap) dat zeventig procent het ook wìl weten om meer greep te krijgen op hun eigen situatie. Perry: ‘Dementie kan verklaren waarom er nu wat meer strubbelingen zijn in de voorheen zo harmonieuze relatie. Maar belangrijker: een juiste diagnose kan voorkomen dat er crisissituaties ontstaan. Als de diagnose gesteld is, kunnen oudere en mantelzorger een beroep doen op interventies. Dementie is weliswaar ongeneeslijk, maar een tijdige diagnose kan het moment van opname in een verzorgingshuis wel uitstellen. Dat verbetert de kwaliteit van leven.’

Marieke Perry (Nijmegen, 1976) is huisarts in Zevenaar. In 2006 begon ze met haar promotieonderzoek bij de afdeling Geriatrie in het UMC St Radboud en het Nijmegen Centre for Evidence Based Practice aan de Radboud Universiteit. Ze werkt mee aan de herziening van de standaard Dementie van het Nederlands Huisartsen Genootschap.

Het dementietrainingsprogramma (DTP) wordt aangeboden door Easycare, verbonden aan de afdeling geriatrie van het UMC St Radboud.