Geld is vies. Ziekmakende bacteriën groeien er naar hartenlust op, blijkt uit onderzoek van hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss. Gisteren ontving hij er de fameuze Ig Nobelprijs in de Economie voor.

De Ig Nobelprijs is het ‘kleine zusje’ van de prestigieuze, echte Nobelprijzen die begin oktober bekend gemaakt worden. Nijmegen kreeg er in 2011 en 2015 ook al een, onder andere voor het universele karakter van het woordje ‘huh’. De Ig Nobel is bedoeld voor onderzoek dat je eerst doet lachen, maar daarna aan het denken zet.

Wat dat betreft is de prijs Andreas Voss op het lijf geschreven, lacht de Nijmeegse hoogleraar aan de telefoon. ‘Ik gebruik in mijn onderwijs ook altijd veel humor, om daarmee vervolgens wel een serieuze boodschap over te brengen.’

In een dollar-pak stond de medisch microbioloog gisteravond op het podium tijdens de uitreiking in het Amerikaanse Harvard. Een verwijzing naar een van de valuta’s die Voss onderzocht in de prijswinnende studie.

Die studie dateert al uit 2013, maar dat is geen bezwaar voor een Ig Nobelprijs. Elk opmerkelijk onderzoek kan voorgedragen worden, recent of oud. Wie dat in Voss’ geval heeft gedaan, weet hij niet. ‘De prijs verraste mij ook.’

Wat de studie precies inhield? Voss onderzocht hoe ziekmakende bacteriën overleefden op zeven verschillende bankbiljetten. E.coli, die veel in ontlasting voorkomt, bleek uitstekend te groeien op eurobriefjes en Roemeense leu-biljetten, maar juist slecht op de Indiase roepie. Dollarbiljetten waren daarentegen een ideale voedingsbodem voor de gevreesde ‘ziekenhuisbacterie’ MRSA.

Mensen die de briefjes aanpakken, kunnen daardoor gemakkelijk besmet raken. ‘Vooral de Roemeense leu was een ramp’, zegt Voss. Je moet je dus niet in de luren laten leggen door het land waar je bent. ‘In India denk je misschien dat het geld veel smeriger is dan hier, maar wat betreft bacteriegroei is dat niet zo.’

Profielwerkstuk

Voss’ onderzoek begon aanvankelijk ook semi-serieus – net als de Ig Nobelprijzen – vertelt de hoogleraar. ‘Mijn zoon zocht destijds een onderwerp voor zijn profielwerkstuk. Ik wist dat er op dat moment in ziekenhuizen aardig wat aandacht was voor de vraag hoe de stropdas van de dokter of de telefoon van de verpleegkundige een besmetting kon overdragen. Toen dachten we: hoe zit dat met geld?’ Samen met hem en een Turkse onderzoeker die net begonnen was trokken ze wat briefgeld uit laatjes op de afdeling, dat overgebleven was van buitenlandse congressen.

De resultaten kwamen uiteindelijk niet in het profielwerkstuk terecht, maar wel in een wetenschappelijke publicatie. Voss junior werd tweede auteur. ‘SGN Nijmegen’ staat bij zijn affiliatie, naar de scholengemeenschap waarop hij destijds zat.

Centrale banken

In 2013 genereerde het onderzoek al aardig wat aandacht, herinnert Voss zich. ‘Toen belden allerlei nationale centrale banken mij opeens voor advies voor hun briefgeld, dat waren er zeker zes of zeven. Die telefoontjes zullen nu wel weer komen, haha.’ Terwijl hij en zijn mede-onderzoekers eigenlijk geen idee hebben wat de verschillen tussen valuta’s veroorzaakt. Het zou te maken kunnen hebben met het materiaal, speculeren ze in hun publicatie in vakblad Antimicrobial resistance & infection control. Dollars zijn vooral gemaakt van katoen, de Roemeense leu van plastic-achtig stof. ‘Maar dat hebben we nooit verder onderzocht.’

Toch is de microbioloog blij voor de aandacht voor dit soort onderzoek. Het laat zien hoe makkelijk je een infectie op kunt lopen via contacten met anderen. ‘Alles om ons heen is besmet. Je moet dus elke keer je handen goed wassen voordat je bijvoorbeeld gaat eten of koken. In ziekenhuizen is het helemaal belangrijk natuurlijk.’ Wat dat betreft is Voss niet ongelukkig met de huidige trend van contactloos betalen, zegt hij lachend. ‘Dan heb je alleen met je eigen bacteriën te maken, en krijg je die van iemand anders er niet bij.’