Bas Kortmann (64) neemt vandaag afscheid als rector. Wat had u hem altijd nog willen vragen? Acht collega’s en intimi stuurden hun vragen in, Kortmann antwoordt.  ‘Een affaire Vonk zou ik nu anders aanpakken.’

Een rector moet soms strikt, streng en zakelijk zijn, en soms meegaand, menselijk en begripvol. Wanneer  vond je dat je streng moest zijn en met wie, en wanneer had je spijt van een standpunt? (Margot van Mulken, nieuwe decaan letteren)
‘Ik krijg vaak te horen dat ik een strenge uitstraling heb. Dat komt denk ik doordat ik formeel naar buiten kan treden als dat nodig is. Dat leer je in de advocatuur. Het gekke is dat ik zelf niet vind dat ik streng ben. Ik heb zelfs een zekere hekel aan regels. Ten opzichte van ANS ben ik een paar jaar geleden streng opgetreden. Op de achterpagina stond een interviewtje met een vrouwelijke studente die stoer vertelde dat ze veel leden van de sportvereniging in bed had gehad. Ik vond het niet aanvaardbaar dat dat werd gepubliceerd. Een redactie moet rekening houden met persoonlijke belangen. Je weet dat zo’n stuk online komt te staan en dat die jonge vrouw nooit meer van dat odium af komt. Ik heb de redacteuren van ANS laten komen en gezegd dat dit niet kon. ‘Blijven jullie dit soort dingen publiceren, dan zal ik mijn invloed uitoefenen zodat jullie het niet meer kunnen publiceren.’ Of me dat gelukt was, weet ik niet, maar ze begrepen het.’

‘Waar ik achteraf spijt van heb gehad, was mijn optreden rond de affaire Roos Vonk. Ze had de resultaten van een onderzoek naar de psychologische effecten van het denken aan vlees naar buiten gebracht. De resultaten bleken vals, ze had samengewerkt met Diederik Stapel, de frauderende sociaal psycholoog uit Tilburg. De commissie wetenschappelijke integriteit heeft de zaak bestudeerd en concludeerde dat Vonk  onzorgvuldig professioneel had gehandeld. Hoewel haar betrokkenheid bij het onderzoek gering was, is zij als co-auteur en woordvoerder naar buiten getreden. Zij heeft voorbarig conclusies verbonden aan data die ze niet zelf had verzameld en ook niet gecontroleerd. Van fraude van Vonk was geen sprake. Toen kwam de vraag vanuit de media waarom we het rapport niet vrijgaven. Het rapport over Stapel was immers wel openbaar gemaakt. Ik hield mijn poot stijf, omdat in ons reglement staat dat zo’n rapport vertrouwelijk is. Daarmee bescherm je onder meer ook de getuigen. Maar het werd geïnterpreteerd als een doofpot-affaire en daarop werd ik door De Gelderlander uitgeroepen tot oliebol van het jaar. Ik heb de hoofdredacteur en een verslaggever van de stadsredactie uitgenodigd voor een gesprek. Ze uitgelegd waarom ik zo had gehandeld. Daarop snapten ze het. In deze zaak had ik niet de woordvoerder de journalisten te woord moeten laten staan, maar had ik het zelf moeten doen om daarmee de suggestie te voorkomen dat ik mij zou willen verschuilen. Nu zou ik het anders aanpakken.’

Waarom vond een rector die internationalisering hoog in het vaandel had staan het nooit nodig zelf de opening van het academisch jaar in het Engels te doen? (Esra Hageman, in 2013 lijsttrekker van studentenpartij asap en USR-lid)
‘Als je voor een zaal van duizend mensen staat waarvan er 35 het Nederlands niet goed verstaan, is het raar om zo’n rede in het Engels te houden. Dan kun je die 35 toehoorders beter een Engelse vertaling geven of, zoals dit jaar gebeurde, een oortje aanbieden zodat ze via een tolk kunnen meeluisteren. Ik maak me ook sterk voor een internationale universiteit en vind dat we tweetalig moeten zijn. Maar dat is iets anders dan Engelstalig.’

Studenten en medewerkers staan onder druk: studierendementen moeten omhoog, de promotieduur moet korter, en we besteden steeds meer tijd aan het schrijven van elkaar beconcurrerende onderzoeksvoorstellen. Hoe kunnen we onder deze moeilijke omstandigheden toch internationalisering onder zowel medewerkers als studenten bevorderen? (Dorian Schaap, OR-lid namens het Promovendi Overleg Nijmegen)
‘Ja, dit probleem speelt al jaren. De druk op promovendi- en studierendement komt de internationalisering zeker niet ten goede. Ik vraag me dan ook af of we niet te veel in rendementen denken. Ik wil geen studenten afleveren die hun studie zo snel mogelijk doorlopen hebben, maar studenten die goed gevormd zijn. Ze moeten een natuurlijke houding van ‘is dat wel zo’ ontwikkelen, leren de juiste vragen te stellen. Een buitenlandervaring helpt daarbij. Wat we als universiteit kunnen doen is goed opletten dat studenten die naar het buitenland gaan, terecht komen bij instellingen waar ze niet al teveel vertraging oplopen of waarmee we goede afspraken hebben.’

‘Wat betreft het rendementsdenken hoop ik dat we dingen kunnen veranderen. Dat begint met het overtuigen van Den Haag. De universiteit krijgt drie jaar financiering voor een bachelorstudent. Waarom vindt de overheid dat een student maximaal vier jaar over een bachelor mag doen als ze dat vierde jaar toch niet financiert? Kunnen universiteiten dan niet zelf beslissen of een student zijn tijd zinvol besteedt.’

In je openingsinterview bijna acht jaar geleden gaf je hoog op van het alumnibeleid en ‘levenslang leren’. Waarom hebben we daar zo weinig van gehoord? (Paul van den Broek, redacteur Vox)
‘Tja, dat had beter gemoeten. Ik geloof in permanente educatie. De universiteit moet die samen met het bedrijfsleven en beroepsgroepen verzorgen. De nascholing van advocaten, notarissen en rechters bij de juridische faculteit loopt goed. Bij de faculteit sociale wetenschappen is de organisatie van de postinitiële scholing, waaronder die van klinische psychologie, opnieuw opgezet. Maar waarom worden leraren nog steeds niet structureel bijgeschoold? De Radboud Docenten Academie werkt samen met een aantal scholen hard aan een nascholingsprogramma. Mijn verwachtingen waren hoog gespannen, maar hier zijn we niet ver genoeg mee gekomen.’

Heb je werk en privé altijd goed kunnen combineren? Weten je vrouw en kinderen nog wie je bent? (Hanneke Klerkx, secretaresse)
‘Als hoogleraar heb ik altijd geprobeerd thuis te ontbijten en ’s avonds warm te eten. Mijn rectoraat had tot gevolg dat ik voor het avondeten helaas vaak moest afhaken. Gelukkig waren mijn vier zoons (nu in de leeftijd van 34 tot 40, red.) toen de deur al uit. Ik ben niet die man die het vlees snijdt op zondag, hoor. Ik kook graag als we gasten hebben en als de kinderen thuis zijn. Op mijn mobiel heb ik Whatsapp geïnstalleerd, maar die gebruik ik alleen in gezinsverband. We hebben een groepsapp. Ik vind dat mijn kinderen wel erg enthousiast op elkaars onzin reageren, dus ik doe gedoseerd mee. Deze week kreeg ik een foto van de kleinkinderen die schommelden in Zürich. Dan ga ik in de achtertuin op de schommel zitten, maak een selfie en stuur die. ‘Opa schommelt ook.’’

Hoe zou je je geloofsleven karakteriseren in het licht van de opvatting dat we wel veel kunnen willen, maar dat we ons uiteindelijk toch moeten neerleggen bij onvermijdelijkheden als ouderdom, sterven, verlies, en ziekte? (John Hacking, studentenpastor)
‘Ik ben katholiek, maar desalniettemin heb ook ik twijfels als het om geloven gaat. Mijn moeder heeft een lang ziekbed gehad. Wij, de kinderen, verzorgden haar in de weekends. Ik kijk daarop terug als op een bijzondere tijd. Ze moest gevoerd worden als een klein kind. Op het eind woog ze nog maar 35 kilo, je kon haar zo optillen, maar ondanks dat kon je nog altijd goede gesprekken met haar voeren. Ik heb grote bewondering voor de wijze waarop zij haar steeds kleiner wordende levensruimte blijmoedig wist in te vullen. De twijfels die zij toen had, heb ik nu ook. Is er een hiernamaals? Ik geloof niet dat God in ons dagelijks leven ingrijpt, maar ik loop op een zaterdag wel de Molenstraatkerk in om een kaarsje op te steken. Dan sta ik even stil bij mensen die ziek zijn.’

‘In mijn tijd als rector gebeurde het verschrikkelijke ongeluk met Tara te Slaa en Tom Aalmers. Ik vond dat heel moeilijk. De uitvaartdienst voor Tara herinner ik me als de dag van gisteren. Die ouders. Hoe ze daar liepen. Het leek wel of het heel kleine mensen waren. Hun verdriet sneed door alles heen. Ik kon het me zo goed voorstellen, ik ben zelf vader. Maar je bent machteloos. Tegelijkertijd weet ik dat ouders dankbaar zijn als je als universiteit een condoleanceregister openstelt of ze later nog eens uitnodigt op de faculteit waar hun kinderen rondliepen. In de studentenkerk herdenken we met Allerzielen alle mensen die dat jaar zijn overleden. Dat zijn bijzondere bijeenkomsten.’

Hoe belangrijk vind je het dat de Radboud Universiteit katholiek blijft? (Gerard Meijer, voorzitter college van bestuur).
‘Wij hebben deze universiteit met al haar tradities geërfd van onze voorouders. Ik zou het jammer vinden als we de katholieke identiteit zouden opgeven. Dat betekent niet dat we niet open moeten staan voor mensen met een andere of geen geloofsovertuiging. De universiteit is gesticht ter emancipatie van de katholieken, andere gezindten kunnen zich hier ook op die manier emanciperen. Van de kerk moeten we wel de ruimte krijgen in alle vrijheid wetenschap te bedrijven. Natuurlijk moeten we discussiëren over abortus ja of nee, maar wij zijn een academie en maken onze eigen keuzes. Ik ben veel met het geloof bezig. Bij mijn ouders thuis voerden we intellectuele discussies aan de eettafel. Mijn vader was een halve filosoof. In de jaren zestig was het thema: God is dood. Ik preekte destijds wel mee in die revolutie. Desondanks zijn mijn vijf broers en zussen en ik allemaal voor de kerk getrouwd.’

Waar is de afstandsbediening van het kippenhok? (vervolgvraag Gerard Meijer)
‘In mijn zak! Ik snap waarom hij dat vraagt, want ik had ’m vandaag per ongeluk bij me. Onlangs heb ik een nieuw kippenhok laten bouwen in de tuin. Het eerste heb ik zelf gebouwd toen we hier in 1984 kwamen wonen, nu had ik geen tijd om het opnieuw zelf te doen. Het hok moet ’s avonds dicht, want het is al eens gebeurd dat ik dat niet had gedaan en een vos alle kippen had doodgebeten. Gewoon in de stad! Als wij niet thuis zijn, moet de buurvrouw onze donkere tuin in om het hok dicht te doen. Dat vond ik niet prettig en daarom heb ik er samen met een van mijn zoons een motortje van een zonnescherm ingebouwd. De schuif gaat dicht met een afstandbediening die de buurvrouw vanaf haar terras kan bedienen.’

Welke vraag zou je het liefst niet gesteld zien? (Tijn Kortmann, broer en emeritus hoogleraar staatsrecht aan de Radboud Universiteit)
‘Deze vraag.’

/ Annemarie Haverkamp

Dit interview staat ook in de nieuwe Vox die deze week verscheen. De rectoraatswissel is vrijdagmiddag om 15.00 uur en is live te volgen via deze link.