Het kwam ook voor collegevoorzitter Gerard Meijer een beetje als een verrassing. Vorige week besloten de Europese ministers van Onderzoek en Innovatie dat Europese artikelen in 2020 allemaal open access gepubliceerd moeten worden. ‘Een belangrijk moment, bereikt door Nederlandse inspanningen.’

Het gaat de goede kant op met open access publiceren in Nederland. Meer dan 30 procent van de wetenschappelijke publicaties verschijnt intussen in academische tijdschriften die voor iedereen toegankelijk zijn – een percentage dat vooral de laatste drie jaar fors groeide. ‘Samen met Oostenrijk, Finland en het Max-Planck-Gesellschaft in Duitsland zijn wij voorlopers op dit gebied’, zegt collegevoorzitter Gerard Meijer, die namens universiteitsvereniging VSNU met uitgever Elsevier onderhandelde over open access. ‘Maar de rest van Europa wachtte tot nu toe af, dus ik werd wel een beetje verrast door dit nieuws.’

De EU-ministers van Onderzoek en Innovatie besloten vorige week dat vanaf 2020 alle Europese wetenschappelijke artikelen die met publiek geld zijn gefinancierd, voor iedereen in te zien moeten zijn. Nu betaalt de lezer voor een artikel dat hij wil lezen, maar in 2020 betaalt de auteur een zogeheten article processing charge om zijn werk gepubliceerd te krijgen. Een geheel ander verdienmodel voor de uitgevers dus.

‘Dit akkoord gaat ons op termijn een voordeel opleveren – daar ben ik zeker van.’

Staatssecretaris Sander Dekker riep in het najaar van 2013 in een brief aan de Tweede Kamer al op tot iets soortgelijks. ‘Die brief heeft meer invloed gehad dan ik destijds dacht’, zegt Meijer. ‘Zo’n onderwerp moet blijkbaar op hoog niveau aangekaart worden. Met die brief heeft Dekker het thema bij de VSNU op het bordje gelegd en die moest er toen wel mee aan de slag. Al snel bleek dat het wel degelijk mogelijk is om met uitgevers afspraken te maken over open access. Het gaat niet altijd makkelijk – soms moet je even doordrukken – maar uiteindelijk lukt het.’

Voordeel
Door dit succesvol aan te tonen slaagde Nederland er vorige week in om de Europese open access-deal erdoor te drukken. ‘Dekker heeft hier tijdens het EU-voorzitterschap van Nederland zijn doel van gemaakt en het is hem gelukt om dit akkoord binnen te slepen. Dit is voor de Europese wetenschap echt een belangrijk moment. Een onderzoeker wil zoveel mogelijk gelezen en geciteerd worden. Dit akkoord gaat ons op termijn een voordeel opleveren – daar ben ik zeker van.’