Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam ondernemen, houdt vanmiddag een verantwoordingsrede. In toegankelijke taal en openbaar voor iedereen, want hij wil bruggen slaan tussen onderzoek en praktijk: ‘Deze tijd heeft behoefte aan kennis en inzicht.’

Jonker is een man van het volk. Of althans, in plaats van zich in de ivoren toren der wetenschap te verschansen, staat hij met beide benen in de maatschappij. In zijn eigen woorden: een praktijkgerichte onderzoeker. Hij neemt iedere week de tijd om mensen ‘uit het veld’ te spreken, schrijft populairwetenschappelijke boeken en geeft lezingen buiten universitair grondgebied. Nu, na vijf jaar hoogleraarschap, introduceert hij de ‘verantwoordingsrede.’

Wat moeten we ons voorstellen bij uw verantwoordingsrede?
‘Bij mijn benoeming als hoogleraar, vijf jaar geleden, deed ik bepaalde beloftes. Vandaag bespreek ik wat daarvan terechtgekomen is. Wat wilde ik gaan doen, wat kwam uit en waar richt ik mij de aankomende jaren op? In tegenstelling tot een promotie of een oratie is deze rede geen academische plechtigheid: hij is openbaar voor iedereen, uitgesproken in toegankelijke taal. Ik verwacht collega’s en studenten, maar vooral ook ambtenaren en ondernemers, mensen van NGO’s, ZZP’ers en beleidsmakers.’

En? Waar gaat u het over hebben?
‘Tot nu toe introduceerde ik bijvoorbeeld het begrip de WEconomy, ontwikkelde ik op duurzaamheid gerichte businessmodellen en zocht ik naar alternatieven voor het monetariseren van de economie. De aankomende jaren werk ik aan verdienmodellen. Ik vraag mij af waarom we zoveel kopen. Is het niet verstandiger veel meer te leasen? Neem wasmachines: stel dat fabrikanten deze niet zouden verkopen aan burgers, maar verhuren. Dan zouden er in rap tempo voor zorgen dat de machines langer mee gaan. We moeten snel duurzamer worden — want met alleen ledlampjes indraaien winnen we ‘de oorlog’ niet.’

Zou elke hoogleraar iedere vijf jaar zo’n rede moeten geven?
‘Ik wil collega’s niets voorschrijven — dat zou uitermate arrogant zijn — maar het is wel een uitnodiging. Rechters, politici en advocaten leggen allang verantwoording af. Het zou goed zijn als wij ons ook buiten de academische wereld verantwoorden. Als onderzoeker voer je immers twee debatten: het wetenschappelijke en het maatschappelijke. Af en toe moet je, op een nette en toegankelijke manier, uitleggen waar je mee bezig bent. Daar is veel behoefte aan: er zitten vandaag vierhonderd mensen in de zaal, uit alle hoeken van de samenleving. Dat zegt denk ik genoeg.’

Wordt uw pleidooi door collega’s niet afgedaan als ‘populair gedoe’?
‘Natuurlijk maak ik niet overal vrienden. Ik acteer tussen twee werelden — wetenschap en maatschappij — dus ik ben wel wat gewend. Duurzaam Denken en Doen (Jonkers populairwetenschappelijke boek over duurzaamheid uit 2011, red.) ging 13.000 keer over de toonbank, maar telt niet mee met mijn wetenschappelijke merites. Wordt mij popularisering verweten, dan slaap ik daar excellent van. Het is immers een vreemd verwijt: ik heb een sublieme baan en word met overheidsgeld betaald om na te denken. Dan ben ik het toch verplicht mij te verantwoorden? Deze tijd heeft behoefte aan het uitdragen en delen van kennis en inzicht, er moeten bruggen geslagen worden. In hemelsnaam, vertel dat verhaal.’ / Linda van der Pol

De verantwoordingsrede is om 15.00 precies in de Aula. De zaal zit bomvol, ‘maar’, verzekert Jonker, ‘gewoon komen, we vinden wel een plekje.’