Hoogleraren Lotte Jensen en Marc van Oostendorp bekleden een jaar lang de Isabelle de Charrière gastleerstoel aan de universiteiten van Lille en Parijs. Op kosten van de Nederlandse ambassade in Frankrijk gaan zij de studie Nederlands in Frankrijk verrijken en de academische banden tussen beide landen versterken.

Als zestienjarige scholier reisde Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en Academische communicatie, meermaals in zijn eentje naar Parijs. ‘Dan vertrok ik met zo’n bus om vier uur ’s ochtends en was ik de dag erna om vier uur in de ochtend weer thuis.’ Die bus stopte altijd op Place de la Madeleine, vlakbij de Sorbonne Universiteit. ‘Daar ben ik toen dus vaak voorbijgelopen.’

Als gasthoogleraar zal Van Oostendorp het aankomende jaar niet alleen voorbijlopen aan de universiteit, maar er ook colleges geven over de Nederlandse taal, literatuur en cultuur.

‘Een kwart van onze woorden is op de een of andere manier herleidbaar tot het Frans’

Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis, voelt zich vereerd met haar benoeming in Lille. ‘De leerstoel heeft een bijzondere naam want Isabelle de Charrière, oftewel Belle van Zuylen, was een achttiende-eeuwse, rebelse schrijfster. Die er bijvoorbeeld van overtuigd was dat vrouwen óók scholing moesten krijgen. Ze was een heel verlicht denker, haar tijd ver vooruit. Ze schreef voornamelijk in het Frans, dus mijn studenten lezen haar weinig, maar ze hoort wel echt bij de Nederlandse letterkunde.’

Jensen en Van Oostendorp mogen als gastprofessor Franse studenten die Nederlands studeren iets bijbrengen over de Nederlandse taal, cultuur en geschiedenis. ‘We zullen gedurende het jaar colleges geven, maar ook een publiekslezing voor andere geïnteresseerden behoort tot onze opdracht’, vertelt Jensen over de invulling van de gastleerstoel.

‘Mijn colleges wil ik wijden aan achttiende- en negentiende-eeuwse letterkunde en aan recenter onderzoek dat ik heb gedaan naar rampen en rampverwerking’, gaat ze verder. ‘Uiteraard komen ook Napoleon en zijn broer Lodewijk Napoleon voorbij.’

Van Oostendorp wil de onderlinge beïnvloeding van talen belichten. ‘Tegenwoordig is het Engels van grote invloed op onze taal, maar als je in het Nederlands woordenboek gaat tellen, dan zijn een kwart van onze woorden op de een of andere manier herleidbaar tot het Frans. Ook woorden waarvan je daar nu niet meer over nadenkt, zoals taart van tarte of krant van courante.’

Een internationale taal

Jensen hoopt dat haar Franse studenten beseffen hoe de Franse en Nederlandse cultuur elkaar wederzijds hebben beïnvloed. ‘En het zou mooi zijn als ze van in ieder geval één Nederlandse schrijver denken: daar wil ik meer van lezen! Van Betje Wolff bijvoorbeeld. Wat ik ook heel leuk zou vinden is als er na dit jaar wat Franse studenten naar Nijmegen komen om hier colleges te volgen.’

Zo’n gekke gedachte is dat niet, want wie denkt dat in Frankrijk slechts een handjevol studenten Nederlands studeert, komt bedrogen uit. Zowel aan de universiteit van Lille als aan de Sorbonne Universiteit zijn er ruim honderd studenten die Nederlands volgen.

Jensen: ‘We zijn geneigd te denken: waarom wil iemand in een ander land Nederlands studeren? Alsof dat niet de moeite is. Echt een onderschatting van hoe wijdverbreid onze taal over de wereld is en dat Nederland nog steeds een machtige economische speler is. Ook in landen als Hongarije en Polen zijn bijvoorbeeld honderden studenten die Nederlands studeren.’

Van Oostendorp: ‘Het Nederlands is een internationale taal die bijvoorbeeld ook in België en Suriname wordt gesproken. Het verbaast me altijd hoe weinig mensen zich dat realiseren.’

Het belang van taal

Beide hoogleraren vinden het vooral bijzonder dat zij de banden tussen Nederland en Frankrijk mogen versterken, terwijl in eigen land kleine talenstudies, zoals het Frans, worden wegbezuinigd.

Van Oostendorp: ‘Deze leerstoel komt in een pikante periode waarin in Nederland is besloten dat we een taal als het Frans niet meer nodig hebben. Dan is het aardig dat je kan laten zien dat die belangstelling er andersom nog wel is.’

Jensen: ‘Het is denk ik ontzettend belangrijk dat wij vanuit Nijmegen kunnen laten zien waarom die talenstudies zo belangrijk zijn. Met de uitwisseling van kennis, docenten en studenten smeed je banden tussen landen, die op economisch en cultureel gebied van groot belang zijn.’

‘Een goede beheersing van de Franse taal, maar ook van bijvoorbeeld de Duitse, is bovendien heel belangrijk om de Nederlandse geschiedenis en cultuur te kunnen begrijpen én te kunnen bestuderen’, vult Van Oostendorp aan. ‘In de negentiende en de vroege twintigste eeuw schreven veel Nederlandse schrijvers en wetenschappers voornamelijk in het Frans of Duits.’

Jensen: ‘Ik heb al twee keer meegemaakt dat ik iemand zocht om Franstalige bronnen uit de tijd van Napoleon te bestuderen, maar dat bleek een onmogelijke opgave. Rampzalig hoeveel bronnen daardoor niet bestudeerd kunnen worden.’

Een aardig woordje Frans

Hoewel de colleges vooral in het Nederlands zullen zijn, spreken beide hoogleraren allebei een aardig woordje Frans. ‘Ik kom uit een heel francofiele omgeving’, vertelt Van Oostendorp. ‘Mijn vader was kok en gespecialiseerd in de Franse keuken. Alle zomers van mijn jeugd heb ik daarom in Frankrijk doorgebracht. Ik probeer nog iedere maand een Frans boek te lezen.’

Jensens kennis van het Frans werd enigszins verdrukt door het Spaans. ‘Na 6 vwo ging ik een jaar naar Spanje om Spaans te leren’, vertelt ze. ‘Maar ik kan het Frans aardig verstaan en spreken, al moet ik er wel mijn best voor doen.’