Irene Dankelman was haar tijd ver vooruit. Wie bewustzijn over duurzaamheid wilde aanwakkeren in ontwikkelingslanden, moest bij de vrouwen beginnen, wist zij allang. Op 28 december overleed de eerste duurzaamheidscoördinator van de Radboud Universiteit.

Tussen het Berchmanianum en de Thomas van Aquinostraat staat het Irene Dankelman-bankje. Ze kreeg het bij haar afscheid van de universiteit in 2019. Op de rugleuning prijkt een tekst uit een van haar boeken.

Op 28 december veranderde de betekenis van het bankje plotseling: duurzaamheidsvoorvechter Irene Dankelman overleed. Het meubel is nu een bescheiden monument voor haar.

Pionier

Emeritus-hoogleraar Milieu en Beleid Pieter Leroy veegt liefdevol met zijn duim over de plaquette met haar tekst. ‘Ze moeten het wel even schoonmaken’, zegt hij. ‘En ik zie dat op de hoek een schroefje ontbreekt. Ik zal er een telefoontje aan wagen.’

Leroy werkte zo’n twintig jaar samen met docent en onderzoeker Irene Dankelman. Hij wil graag over haar vertellen. Over de pionier die ze was op zoveel gebieden.

‘Ze was haar tijd ver vooruit wat betreft het agenderen van duurzaamheidsvraagstukken’, vertelt hij. ‘Al in 1989 publiceerde ze het boek Women and Environment in the Third World, over de relatie tussen vrouwen en het milieu (heruitgegeven in 2013, red.). Ze werkte veel voor ngo’s in ontwikkelingslanden en begreep dat daar de vrouwen verantwoordelijk waren voor het huishouden, maar ook voor de watervoorziening, gezondheid en de natuur.’ Wilde je bewustzijn voor duurzaamheid creëren, dan moest je dus beginnen bij de vrouwen. Tegelijkertijd kon duurzaamheid bijdragen aan de empowerment van vrouwen.

Eerste duurzaamheidscoördinator

Op de Katholieke Universiteit Nijmegen zette Dankelman zich al in voor een duurzame manier van werken voordat iemand daar ooit van gehoord had. En ver voordat duurzaamheid een hippe marketingterm werd waar de Radboud Universiteit anno 2023 maar al te graag mee naar buiten treedt.

‘Twintig jaar geleden moesten veel bestuurders daar nog helemaal niets van hebben. Maar Irene was al bezig met het verbinden van allerlei mensen; van de afdeling die over de campusverwarming ging tot de medewerkers verantwoordelijk voor mobiliteit en natuurlijk de studenten.’

De biologe was de eerste duurzaamheidscoördinator van de Radboud Universiteit. Pas een paar jaar geleden, in 2018, kwam daar het Green Office uit voort en drie jaar later lanceerde het college van bestuur het voornemen om in elk curriculum aandacht aan duurzaamheid te besteden. ‘Irene maakte lang geleden al een serie boekjes waarin ze beschreef hoe docenten aan de slag konden met duurzaamheid in verschillende vakgebieden’, vertelt Leroy.

Geen cynisme

Irene Dankelman wijdde haar leven aan haar ideaal om de wereld een beetje beter te maken. Ze was onderzoeker aan de universiteit van Wageningen, verhuisde in 1990 naar New York om te werken met UNIFEM (nu UN Women) en werd milieuadviseur bij Oxfam Novib. Daarnaast had ze een eigen adviesbureau op het gebied van gender-, milieu-, en klimaatvraagstukken. In 1999 begon ze als coördinator van het Sustainable Development Programme van de Radboud Universiteit. Tot haar pensioen in 2019 behield ze die functie.

‘Irene had eigenlijk nog tien andere prijzen moeten krijgen’

‘Irene bezat de prachtige combinatie van een zachtaardig karakter en een enorm doorzettingsvermogen’, zo omschrijft milieu-onderzoeker Mark Wiering haar. ‘Ze was een absolute verbinder, kende geen cynisme en was een enorm optimistisch mens.’ Wiering werkte onder meer met haar samen bij het Duurzaamheidscafé Nijmegen, een lokaal initiatief om duurzaamheid onder de aandacht te brengen. Hij bewondert haar om de manier waarop ze altijd positief bleef, terwijl de vrouw die aan de wieg stond van de milieubeweging lang niet altijd voldoende werd gehoord.

Spoedprocedure

Gelukkig kreeg ze afgelopen december de erkenning die haar zo toekwam: ze werd Officier in de Orde van Oranje Nassau. De onderscheiding kwam via een spoedprocedure tot haar, omdat ze toen al zo ziek was dat de initiatiefnemers wisten dat ze Koningsdag niet zou halen. Afgelopen zomer werd bij haar longvlieskanker geconstateerd, op 28 december overleed ze.

‘Ik ben zo blij dat ze dat lintje nog in ontvangst heeft kunnen nemen’, verzucht Pieter Leroy. ‘Irene had eigenlijk nog tien andere prijzen moeten krijgen.’

Irene Dankelman is deze week begraven op de natuurbegraafplaats in Mook, vlakbij haar woonplaats Malden. Het bankje op de campus dat haar naam draagt, is vanzelfsprekend gemaakt van organisch materiaal. Er pal naast staat een insectenhotel. Zo klopt het, knikt Pieter Leroy.