New York is momenteel het epicentrum van de coronapandemie. Al meer dan 10.000 mensen overleden er aan het virus. Neurowetenschapper Saskia Haegens pendelt al jaren heen en weer tussen haar labs op het Nijmeegse Donders Instituut en Columbia University in New York. Op dit moment zit ze in lockdown in de Amerikaanse stad.

Normaal gesproken is het zelfs midden in de nacht druk op straat in New York, vertelt neurowetenschapper Saskia Haegens (35) vanuit de Amerikaanse stad. The city that never sleeps is een cliché dat echt waar is. ‘Dan moet je om 3 uur ’s nachts voor het stoplicht wachten voordat je bijvoorbeeld Flatbush Avenue kunt oversteken, een grote weg die midden door Brooklyn gaat. Nu is er zelfs overdag een stuk minder verkeer, dat is bizar om te zien.’ Via Zoom vertelt Haegens over hoe het dagelijks leven bijna tot stilstand is gekomen in New York, waar een van haar onderzoekslabs staat, bij Columbia University. Het andere bevindt zich in het Donders Instituut in Nijmegen.

Waar ben je nu?

‘Thuis, in mijn appartement in Brooklyn.’

Op tv zien we beelden van rijen voor Amerikaanse supermarkten, is dat bij jou ook zo?

‘Dat vind ik lastig te zeggen. Ik kom sinds begin maart, toen hier de lockdown in ging, bijna niet meer buiten. Ik ga hooguit eens per week boodschappen doen, om twee uur ’s nachts, als het heel rustig is. Ik heb het geluk dat ik op vijf minuten lopen woon van een supermarkt die 24 uur per dag open is.’

New York is zwaar getroffen door het virus. Maak je je zorgen?

‘Niet persoonlijk. Ik heb wel last van astma, maar ik houd me aan de social distancing-regels. Ik ben bezorgder over familie in Nederland. Gelukkig kan ik nog op en neer naar Europa vliegen als het moet – mensen met een Amerikaanse verblijfsvergunning, zoals ikzelf, zijn namelijk uitgezonderd van het vliegverbod – maar uiteraard hoop ik dat dat niet nodig zal zijn.’

Kun je nog werken?

‘Ik werk thuis, net als bijna iedereen. Alleen als je onderzoek direct corona-gerelateerd is, mag je naar de universiteit om experimenten uit te voeren. Mijn lab valt niet in die groep. Wij doen fundamenteel onderzoek naar breinactiviteit, die we onder andere meten tijdens hersenoperaties. De zes experimenten die onze groep had lopen, zijn abrupt gestopt. Mijn promovendi, postdocs en stagiaires analyseren nu zoveel mogelijk data van eerdere experimenten, en data die andere onderzoeksgroepen waarmee we samenwerken beschikbaar gesteld hebben.’

‘De coronacrisis legt de extreme ongelijkheid in Amerika nog eens extra bloot’

Maak je je druk over de vertraging van je onderzoek?

‘Ja, maar dan vooral over de gevolgen voor mijn stagiaires. Zij hebben meestal maar een vrij korte tijd om een project uit te voeren, en ik probeer te zorgen dat ze geen studievertraging oplopen. Promovendi en postdocs hebben meestal wat meer tijd. Maar ik leg niemand druk op. Het allerbelangrijkste is dat iedereen gezond blijft, lichamelijk en geestelijk. We doen geen levensreddend onderzoek – dus dat heeft geen haast.’

Zie je verschillen tussen Nederland en New York?

‘Deze situatie legt de extreme ongelijkheid in Amerika, die er altijd al was, nog eens extra bloot. Ik heb een betaalbare en goede zorgverzekering via Columbia University. Als ik klachten krijg, kan ik me gratis laten testen op de universiteit. Een hoop Amerikanen zijn niet eens verzekerd. Ik prijs me ook gelukkig dat ik werk doe dat nu veilig vanuit huis kan, en dat de universiteit me gewoon doorbetaalt, al zou ik bij wijze van spreken de hele dag het nieuws zitten lezen thuis. Ik heb ook vrienden die van de ene op de andere dag hun baan zijn kwijtgeraakt. Zo hard is het vaak in Amerika.’

‘Je ziet hier dat de universiteit met haar maatregelen vooruitliep op de staat, dat vind ik verstandig. Amerikanen zijn ook gewend hun eigen verantwoordelijkheid te nemen en zijn minder op de overheid gericht dan mensen in Europa. Al voordat de gouverneur de lockdown afkondigde, ging Columbia dicht. In Nederland is dat juist andersom, daar volgen de universiteiten nauwlettend de maatregelen van het RIVM.’

‘Columbia University stuurt dagelijks een paar e-mails over de coronacrisis. Veel daarvan gaan over de impact op onze levens, inclusief geestelijke gezondheid: bijvoorbeeld welk nummer je kunt bellen voor gratis psychische hulp. En elke week zijn er uitnodigingen voor Covid-symposia, waar onderzoekers spreken en iedereen online bij kan zijn.’

Je leidt labs in New York en een in Nijmegen, hoe werkt dat?

‘Ik zie het zelf als één lab, verdeeld over twee locaties. In New York zitten momenteel vier mensen, in Nijmegen acht. Het is één groep onderzoekers, die onderling ook samenwerken. Ik ben op beide plekken tegelijk gestart, twee jaar geleden, onder andere dankzij Veni- en Vidi-beurzen van NWO en Amerikaans geld. Dat wilde ik zelf ook graag, omdat ik op beide plekken veel samenwerk met andere onderzoeksgroepen. Ik ben in Nijmegen gepromoveerd, dus die link is sterk. Zelf zit ik voornamelijk in New York, een aantal keer per jaar ben ik voor een paar weken in Europa.’

Dat klinkt logistiek uitdagend.

‘Veel collega’s zeiden aan het begin: dat wordt lastig, daar kom je nog wel achter. Maar in de praktijk werkt het heel goed. Vanaf het begin hebben we al online lab meetings via Zoom, en mijn promovendi en postdocs spreek ik wekelijks een uur een-op-een. Ofwel in het echt, ofwel via Zoom, afhankelijk van waar ik ben. Wij waren als lab dus perfect voorbereid op de coronamaatregelen en het werken op afstand. We zijn het al jaren gewend.’