Wordt het Donald Trump of Kamala Harris? De doorsnee Amerikaan lijkt er niet wakker van te liggen, merkt parlementair historicus en Amerikadeskundige Peter van der Heiden op reis in the Deep South van de Verenigde Staten. ‘In het gemiddelde stadje zie je meer reclame voor de plaatselijke makelaar dan voor een presidentskandidaat.’

Ik doe het al een tijdje elke vier jaar: zo rond de verkiezingen een road trip maken door de Verenigde Staten. Verschillende keren trok ik door Florida in de aanloop naar Election Day en één keer was ik in onder andere Pennsylvania, New York State en Washington DC.

Maar dit keer ben ik er voor het eerst ook echt op de Tuesday after the first Monday in November, de manier waarop hier in de wet de verkiezingsdatum is vastgelegd. En bevind ik me, in het gezelschap van mijn vrouw (die ook een beetje Amerikagek geworden is) en een vijftal door ons met het VS-virus besmette vrienden, diep in Trump Country. Texas en het diepe zuiden – ik had me vooraf schrap gezet voor een tsunami aan Trumpaffiches. Een onnodige voorbereidingsmaatregel, bleek al snel.

Waslijst aan kandidaten

Wat opvalt, zeker in vergelijking met mijn vorige trip in 2016 (de editie van 2020 viel in het water door de coronacrisis), is dat er nauwelijks verkiezingsborden langs de wegen staan. Acht jaar geleden reden we zo’n beetje door een blauwe zee van bordjes die ons de naam ‘Trump’ toeschreeuwden, met de belofte dat hij het land weer groots zou maken en werden we veelvuldig ingehaald door pick-up trucks met grote ‘Make America Great Again’-vlaggen. Bordjes voor zijn tegenstander, Hillary Clinton, zagen we nauwelijks – nou ja, één hele grote, met ‘Hillary for Prison’ erop.

Dat soort borden staan er nu gewoon veel minder, zowel de bordjes vóór Trump of Harris, als de bordjes tegen. Sommige straathoeken staan wel vol verkiezingsaffiches – maar niet voor de presidentskandidaten. Iedere functie met ook maar een beetje publiekrechtelijke verordeningsmacht wordt hier gekozen, op elk niveau (federaal, staat, county, gemeente) waardoor er een waslijst aan kandidaten én campagnes is – want voor bijna iedere functie is er ook weer een Democratische en Republikeinse kandidaat verkiesbaar.

Naast de president wordt dus het Huis van Afgevaardigden gekozen en een deel van de Senaat, maar ook de volksvertegenwoordigingen van de staat, de county en de gemeente en vaak ook de gouverneur, soms de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie van de staat, rechters op staats- en countyniveau, de sheriff, het schoolbestuur, en ga zo maar door. Mijn all-time favourite kwam ik ooit in Florida tegen: de verkiezing voor de Mosquito Control Board (u leest het goed: de muggenbestrijding). Blijkbaar bestaan er een Republikeinse en een Democratische manier om van die nare beestjes af te komen, want er worden verkiezingen voor gehouden langs de partijlijnen.

‘Is het hier wellicht een streek waar traditioneel überhaupt weinig uiterlijk vertoon voor de presidentscampagne is?’

De mooiste dit jaar was de wat ik zou willen noemen metaverkiezing voor Election Commissioner in een county in Mississippi – want natuurlijk moet ook de toezichthouder op verkiezingen gekozen worden. En dan kunnen er ook nog referenda voor amendementen op de staatsgrondwet op het verkiezingsbiljet staan, bijvoorbeeld voor het behoud van het recht op abortus. En voor al deze zaken wordt campagne gevoerd, met verkiezingsbordjes in tuinen en langs de wegen. Voor al deze zaken, maar dus nauwelijks voor de presidentsverkiezingen. In het gemiddelde stadje zie je meer reclame voor de plaatselijke makelaar dan voor een presidentskandidaat.

Arnold Schwarzenegger

Het ontbreken van die bordjes is het grootste raadsel van mijn trip tot nu toe. Zou de polarisatie in de tussenliggende acht jaren zo zijn toegenomen dat mensen minder voor hun mening uit durven komen? Maar dat wordt tegengesproken door de plaag aan bordjes voor Ted Cruz in Texas, een senator die misschien nog wel polarisender is dan Trump. Is het hier wellicht een streek waar traditioneel überhaupt weinig uiterlijk vertoon voor de presidentscampagne is?

Of geldt hier wellicht hetzelfde als wat Arnold Schwarzenegger, als oud-gouverneur van Californië een (voormalig) prominent in de Republikeinse Partij, twitterde, namelijk dat hij ‘politics’ helemaal beu is, maar smacht naar ‘policy’? Geen politieke spelletjes meer waarvan alleen de politici beter worden, maar beleid voor de Amerikanen, schreef hij – en hij wees Trump aan als hoofdschuldige van het eerste (en zei daarom niet op de presidentskandidaat van zijn eigen partij te zullen stemmen, maar op Harris).

In ieder geval valt er niet veel enthousiasme te bespeuren bij de weinige Amerikanen die over politiek willen praten. Waar uit Nederland berichten komen waardoor het lijkt alsof het hier alleen nog maar over Trump versus Harris zou gaan en de aanhangers zo’n beetje met elkaar op de vuist gaan, lijkt het de gemiddelde Amerikaan nauwelijks te interesseren. Ze lijken moe, murw gebeukt door meer dan acht jaar politiek verbaal geweld en ophitsing, afgestompt door onbetrouwbare (of op zijn minst onbetrouwbaar geachte) politici en toe aan iets anders. Toe aan iets nieuws.

Probleem is alleen dat er niet iets is dat als nieuw gezien wordt. Trump bepaalt al meer dan acht jaar het politieke klimaat en Harris is onderdeel van de Democratische status-quo. De liefde voor de eigen kandidaat lijkt vooral bepaald te worden door de afschuw voor de tegenstander. Over beleid gaat het, ook op straat, nauwelijks.

Ervaren migratiecrisis

Grote uitzondering is de vrijwilligster in een missiemuseum in een dorpje dichtbij El Paso, pal aan de grens met Mexico. Vrijwel het hele dorp stemt Democratisch, zegt ze – de leugens over de enorme vluchtelingenstromen meer dan zat. Zij ziet ze niet, nou ja, af en toe komt er wel eens een enkeling bij het hek, die er dan netjes doorgelaten wordt door de grenswacht en richting asielprocedure wordt gebracht.

‘Er is helemaal geen vluchtelingenprobleem op het moment’

Die beelden van die grote problemen aan de grens? ‘Kijk eens wat die vluchtelingen aanhebben. Truien, jassen – die beelden zijn van de winter, een paar jaar geleden, maar worden steeds weer van stal gehaald voor politiek gewin. Er is helemaal geen vluchtelingenprobleem op het moment.’ Niet alleen haar eigen dorp, maar ook El Paso is overwegend Democratisch, beweert ze – en de weinige verkiezingsborden die we zien lijken dat te bevestigen. Het lijkt alsof ook de VS gevangen zit in een ‘ervaren migratiecrisis’, die niet zozeer op feiten, maar meer op emotie is gestoeld.

Countryfestivalletje

In Stonewall, Texas, bezoeken we de geboorteplaats van Lyndon B. Johnson, de Democratische president die er met zijn burgerrechtenwetgeving hoogstpersoonlijk voor zorgde dat het zuiden zijn partij de rug toekeerde en de machtsbasis werd voor de Republikeinen. Ook daar houden de weinige opgehangen verkiezingsaffiches elkaar zo’n beetje in evenwicht.

Ietsje meer Trump, ietsje uitbundiger Trump ook: de gemiddelde Trumpsupporter heeft niet genoeg aan een bescheiden bordje, maar hangt er minstens één giga-MAGA-vlag bij. Op een klein countryfestivalletje naast de ranch van LBJ is de politiek ver weg – maar ook de diversiteit. Vijf witte cowboys spelen muziek. Hoewel reuzegezellig voelt het niet echt aan als een plek waar Harris veel stemmen zal halen.

Na afloop vertelt iemand dat hij toch maar op Trump gaat stemmen. Niet omdat hij de Republikeinse kandidaat inhoudelijk nou zo geweldig vindt, maar het gaat hem om diens onvoorspelbaarheid. Kamala Harris is veel te netjes en zal geen indruk maken, meent hij. Dit in tegenstelling tot Trump, daar zal de wereld respect en angst voor hebben – blijkbaar is hij de lachsalvo’s bij Trumps optreden bij de Verenigde Naties al vergeten. Zou hij er nog zo over denken na Trumps optreden afgelopen weekend, waar hij orale seks simuleerde met een microfoon, wat de geruchten over zijn mentale staat weer heeft doen opleven? Of kijkt hij naar één van de zenders waar dat onderdeel niet eens uitgezonden zal worden?

Preken voor de eigen parochie

Want dat blijft bizar aan de VS, dat je op verschillende ‘nieuwszenders’ compleet verschillende informatie krijgt en die de enige plek lijken waar de verkiezingen volop leven. Waar Fox losgaat op de opmerking van president Joe Biden dat de MAGA-aanhang ‘garbage’ is en de beelden van Trump die rondrijdt in een vuilniswagen blijft herhalen, trakteert MSNBC zijn kijkers op een compilatie van alle keren dat Trump de Democratische achterban ‘scum’ of ‘garbage’ noemde.

‘Beide kampen houden elkaar keurig in evenwicht in hun afzondering én afkeer van elkaar’

Het is allemaal preken voor eigen parochie, maar die parochie wordt daardoor wel compleet eenzijdig voorgelicht. Zo kan Harris blijven hameren op het gevaar van Trump voor de vrouwenrechten en hem een fascist blijven noemen wat ze wil, de kans dat deze boodschap, anders dan in een verontwaardigde vorm (kijk nou wat die Democraten durven te zegen over ons!), Republikeinen bereikt, is minimaal. En andersom natuurlijk, want beide kampen houden elkaar keurig in evenwicht in hun afzondering én afkeer van elkaar.

Swingstates

Dinsdagavond, uitslagenavond, zit ik bij de Democratische Partij in Nashville, Tennessee, op wat zij zelf al weken geleden enigszins prematuur hebben uitgeroepen tot de Victory Party. En het zou maar zo nog steeds een overwinningsfeest kunnen worden, maar of je daarin gelooft is ook weer afhankelijk van welke zender je bekijkt en wie je volgt op X.

Democraten zijn ervan overtuigd dat de overwinning hen niet kan ontgaan en dat de peilingen die anders uitwijzen zwaar zijn gemanipuleerd door neppeilingen van Republikeinen, die laatsten wijzen op de onderschatting van de achterban van Trump bij eerdere verkiezingen en weten daarom zeker dat hij gaat winnen – als de verkiezing niet wéér wordt gemanipuleerd, natuurlijk. Democraten juichen dat early voters in overweldigende meerderheid zeggen dat ze voor Harris hebben gestemd (in Pennsylvania zou het verschil meer dan 25 procent zijn), Republikeinen wijzen erop dat er meer vroegstemmers van hun club zijn dan vier jaar geleden. En het wordt allemaal keurig uitgezonden op ‘hun’ zenders, en geloofd door hun achterban.

Ik verwacht nog steeds een overwinning van Harris, maar meer op gutfeeling dan op basis van harde informatie. Het kan zo maar zijn dat Harris alle swingstates binnenhaalt en dus een monsterzege in the Electoral College haalt. Maar – andersom kan net zo gemakkelijk ook. Met verkiezingen waar het verschil zo klein kan zijn als een paar duizend stemmen per staat, gaat het om de mobilisatie van kiezers. Boots on the ground heet dat hier – en het leger aan vrijwilligers van Harris is vele malen groter en actiever dan dat van Trump.

Ze zullen nog twee dagen opbellen, aanbellen en flyeren, alles om de eigen achterban naar de stembus te krijgen. Degene die daarin het beste slaagt, haalt het presidentschap binnen – al maakt Joe Sixpack (de Amerikaanse tegenhanger van Jan Modaal) zich drukker om de lokale verkiezingen dan om de race naar het Witte Huis. Misschien niet onverstandig, want de sheriff, of zelfs de muggenbestrijder, kan weleens meer invloed op zijn dagelijks leven hebben dan de president.