Maak van de tweede beoordelaar de eerste beoordelaar, stelt Jonathan Van ’t Riet. Hij reageert op het opiniestuk van Joep Bos-Coenraad, waarin Bos-Coenraad ervoor pleitte om studenten juist te beoordelen op het scriptieproces en niet op het eindresultaat.

 

 

Vorige week betoogde Joep Bos-Coenraad op Voxweb dat het proces van het schrijven van de masterthesis veel leerzamer en relevanter is voor de student dan de thesis die dit proces uiteindelijk oplevert. Omdat de begeleider dit proces direct heeft meegemaakt – er zelfs een belangrijk onderdeel van is geweest – zou de begeleider dus veel beter in staat moeten zijn om de thesis op waarde te schatten dan een tweede beoordelaar. Dat de twee oordelen soms van elkaar afwijken beschouwt Bos-Coenraad niet als reden tot zorg. Sterker nog, dat de tweede beoordelaar de thesis niet zorgvuldig leest en dat deze ‘slechts steekproefsgewijs hoofdstukken zal controleren’ is vanzelfsprekend en moeten we niet te hoog opnemen. Ik wil hier pleiten voor een omgekeerde benadering: maak van de tweede beoordelaar de eerste beoordelaar, zodat niet langer ‘de slager zijn eigen vlees keurt’.

Het staat buiten kijf dat voor de ontwikkeling van de student het proces hier belangrijker is dan het resultaat. Vrijwel niemand slaat twee jaar na het afstuderen nog regelmatig zijn thesis open, maar de vaardigheden die de student tijdens het ontstaan van het werkstuk opdoet zouden een heel leven mee moeten gaan. Dit is echter bij alle vakken zo: wat je in de collegezaal opsteekt is belangrijker voor je ontwikkeling dan de toets die je er over maakt. Maar dit doet voor de examinering niet ter zake. Van drie uur zweten op een schriftelijke toets leer je misschien niet zoveel, maar in het huidige systeem van hoger onderwijs hechten we eraan dat studiepunten niet onterecht worden toegekend.

Volgens de wet zouden examencommissies voor elk tentamen (inclusief werkstukken en theses) beoordelaars moeten aanwijzen. In de praktijk gaat het meestal anders: het management vraagt aan een docent om voor een vak zowel de instructie als de examinering voor haar rekening te nemen. Vanuit historisch perspectief misschien begrijpelijk, maar op deze manier beoordeelt de docent zijn/haar eigen werk. Beter zou het zijn wanneer de examinator iemand anders is dan de instructeur. De voordelen?

–          Het vergroot de objectiviteit. Niets menselijks is zelfs de beste docent vreemd, en het valt te verwachten dat de docent zich soms onbewust laat leiden door persoonlijke sympathieën. Bij een onafhankelijke beoordelaar is dit risico kleiner.

–          De docent kan slecht presterende studenten sneller aanspreken zonder zelf de boeman te moeten spelen – een rol die niet iedere docent past. Hij/zij kan nu eenvoudigweg zeggen: pas op, als je niet harder gaat werken zal de beoordelaar niet onder de indruk zijn. Mij hoef je niet lief aan te kijken, want ik kan daar niets aan doen.

–          De docent moet ook zelf voldoen aan de verwachtingen van de beoordelaar. Gebrek aan tijd of inzet van de docent bij de begeleiding kan niet langer ‘gerepareerd’ worden door de student een genadezesje te geven en te hopen dat de tweede beoordelaar niet op zal letten.

Het belangrijkste voordeel van deze wijziging ligt echter juist in het proces. In dit systeem moet het van tevoren glashelder zijn waar een beoordelaar op beoordeelt, zowel voor de student als voor de begeleider. Het vaststellen en continu evalueren van deze beoordelingscriteria bevordert de dialoog en de samenwerking binnen docententeams en daarmee de kwaliteit van onderwijs en toetsing. Net als wetenschap is onderwijs immers een sociaal proces, dat alleen verder komt wanneer mensen hun kennis en opvattingen met elkaar delen.

Wat betekent dit voor de masterthesis? Als Bos-Coenraad bedoelt dat binnen zijn opleiding de beoordeling van de geschreven scriptie geen goede toets is van wat er geleerd zou moeten worden, ligt het voor de hand om een andere toets in te voeren. Binnen de sociaal-wetenschappelijke opleidingen, mijn eigen vakgebied, durf ik te stellen dat de geschreven scriptie wel voldoet als proeve van bekwaamheid. Hier zou de tweede beoordelaar de eerste beoordelaar moeten worden, aangevuld met een nieuwe tweede beoordelaar. De student kan uiteraard altijd naar de examencommissie stappen wanneer hij misstanden vaststelt; indien nodig kan ook de begeleider hierin gehoord worden. Ondertussen kan de begeleider zich concentreren op het begeleiden, en zich inspannen om in de student het beste naar boven te halen.

Jonathan van ’t Riet is universitair docent bij Communicatiewetenschap.