Videogames zijn een artistieke kunstvorm waar de Radboud Universiteit meer aandacht aan moet besteden, betoogt student Nederlands Bjorn Schrijen.

 ‘A mesmerizing and extraordinary experience. It successfully taps into the deepest parts of ourselves, allowing us to simultaneously reflect and explore.’ Laat dit citaat aan een literatuurwetenschapper lezen, en hij of zij zal waarschijnlijk denken dat het hier om een hoogstaande literaire tekst gaat. Evenzo zal een filmwetenschapper mogelijk aan een film denken, of een kunsthistoricus aan een interactieve installatie. Het is echter geen van allen: deze woorden besloten een recensie van de videogame Journey (2012), waarin spelers een met symboliek geladen pelgrimstocht afleggen door de ruïnes van een verloren gegane beschaving.

Het citaat klinkt wellicht wat hoogdravend, maar wie de moeite neemt andere recensies te lezen, ziet dat deze conclusie exemplarisch is. Critici zijn het erover eens dat Journey een videogame is die méér doet dan het bieden van enkel vermaak: het dwingt de speler tot reflectie over het leven zelf en doet dat op een esthetische, door sommigen zelfs transcendentaal genoemde, manier.

Dit leidde ertoe dat veel recensenten Journey als kunst bestempelden. De vraag of videogames kunst kunnen zijn, is een veel betwiste, maar spellen als Journey hebben recent wel laten zien dat games veel van de functies kunnen vervullen die normaal aan kunst worden toegeschreven – niet voor niets kopte de NRC.next op 18 november van vorig jaar dat games steeds literairder worden.

Zo reflecteren recente games op de wereld om ons heen: onder andere op immigratiebeleid (Papers, please), het bestaan van vrije wil (The Stanley Parable) en relaties tussen mensen (Gone Home). Games bewerken op een creatieve manier cultureel erfgoed (Datura, Dear Esther) en weten soms zelfs heftige emotionele reacties bij spelers op te roepen (To the moon). Artwork uit games hangt in toonaangevende musea, en klassieke orkesten spelen bewerkingen van gamemuziek.

Hoewel dit maar een klein overzicht is, laat het zien dat games een potentieel erg grote zeggingskracht hebben, en, gelet op de grote hoeveelheid mensen die videogames spelen, voor een groot publiek dus ook daadwerkelijk betekenisvol kunnen zijn.

Level up!
Evenwel hebben dit soort kunstzinnige games, net als andere kunstvormen, vaak een duiding nodig. Het is precies daarin dat er een rol voor de academisch geschoolde cultuurwetenschapper is weggelegd.

Des te jammer is het dat deze waarschijnlijk niet uit Nijmegen zal komen. Want hoewel er een paar cursussen worden aangeboden waarin games een kleine rol spelen, worden ze hierin steeds naast of in relatie tot andere media bestudeerd. Hetzelfde beeld zien we in de universiteitsbibliotheek, waar het handjevol (verouderde) boeken over videogames lukraak tussen andere boeken over digital culture verspreid staat.

Deze aandacht is niet alleen wel erg minimaal, maar ook ondoorzichtig. Een student informatica die geïnteresseerd is in games zal zich bijvoorbeeld niet snel inschrijven voor een cursus bij algemene cultuurwetenschappen wanneer daar één college aan games gewijd wordt.

Belangrijker is echter dat deze aanpak niet leert om videogames te kunnen duiden. Daarvoor is het namelijk noodzakelijk om ze in hun eigen waarde, met oog op de eigen specifieke mogelijkheden te bestuderen. Het kan zeker vruchtbaar zijn om games naast andere media te plaatsen, maar de eerder genoemde zeggingskracht komt juist voort uit eigenschappen die het medium onderscheiden van bijvoorbeeld film en literatuur.

Om recht te doen aan die status als uniek en artistiek medium, is het nodig dat er een cursus komt waarin games centraal staan, die vertrekt vanuit de mogelijkheden die games bieden. Het lijkt immers krom dat deze op de universiteit ontbreekt. Studenten die bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in een obscure schrijver uit een historische periode, kunnen gemakkelijk aan hun trekken komen, terwijl studenten die meer willen weten over een nog groeiende kunstvorm die nu al voor een massapubliek veel betekenis heeft, noodgedwongen naar een andere universiteit moeten uitwijken.