Hoe staat het met de positie van Nederlandse vrouwen aan universiteiten? Het Halkes Women Faculty Network organiseert samen met wetenschapsfestival InScience vanavond een panelgesprek waarin die vraag centraal staat.

Met welke obstakels krijgen vrouwen in de academische wereld te maken? En wat als daar nog racisme bijkomt? Vanavond vindt over deze vragen een panelgesprek plaats – georganiseerd door wetenschapsfestival InScience en het Halkes Women Faculty Network. Het gesprek hoort bij de documentaire Picture a Scientist die op het festival wordt vertoond.

Aminata Cairo, zelfstandig consultant en voorheen lector Inclusive Education, Marijke Naezer, antropoloog en zelfstandig genderstudies-wetenschapper en Katrine Smiet, universitair docent Gender & Diversity Studies aan de Radboud Universiteit, gaan in gesprek over het thema. Lema Salah, Radboud-promovendus bij Politicologie en gender- en diversiteitsexpert, modereert het panel.

Hiërarchie

Júist binnen de academische wereld is het probleem van discriminatie en seksisme erg aanwezig, stelt Smiet. Want universiteiten zijn sterk hiërarchische instellingen, waar jonge wetenschappers die op willen klimmen afhankelijk zijn van hun promotor of leider van een vakgroep.

‘Dat maakt het lastig om misstanden als fraude of intimidatie aan te kaarten’, zegt de onderzoeker. Dat systeem van afhankelijkheid zie je ook sterk terug in de film. ‘Beleid, zoals het aanstellen van diversity officers en vertrouwenspersonen, is volgens Smiet belangrijk. Groepen die minderheden vertegenwoordigen, zoals het Halkes Network, ook.

Maar het is niet genoeg, denkt Smiet. ‘Aandacht zorgt ook voor een backlash. Dat kan lastig zijn, merk ik zelf. Zo hangt om mijn aanstelling soms de sfeer: het moet omdat het nu hip is. Dan wordt mijn werk gezien als een moetje, en niet als een intellectuele verrijking.’

Onderzoek

Het lastige van het onderwerp van het panelgesprek: veel mensen erkennen niet dat je gender, afkomst of huidskleur aan een universiteit überhaupt nog uitmaakt. ‘Hen zou ik willen wijzen op al het onderzoek, in Nederland en internationaal, rondom gendervooroordelen en discriminatie binnen universiteiten’, zegt Smiet. ‘Bijvoorbeeld in het werk van mijn collega Marieke van den Brink. Het zijn geen individuele verhalen en anekdotes, er zijn cijfers die dit onderbouwen. Het probleem is gedocumenteerd.’

In de documentaire komt ook een collega van een van de hoofdpersonen aan bod, die getuige is van het moment dat zij wordt lastig gevallen. ‘Hij zegt: “ik wist niet dat het je zo raakte”’ , aldus Smiet. ‘Die onwetendheid zien we als iets onschuldigs, maar dat is het niet. Het draagt bij aan het onzichtbaar maken van het probleem.’

Dat is ook aan de Radboud Universiteit een probleem, nota bene op Smiets faculteit. Naar andere universiteiten wijzen kan niet langer nu blijkt dat een deel van de studenten en medewerkers de sfeer op de faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen niet als veilig ervaart. Eergisteren bleek zelfs dat het ingeschakelde onafhankelijke onderzoeksbureau 29 klachten over sociale onveiligheid heeft ontvangen.

Geruchtenmolen

Komt deze casus vanavond ook ter sprake? ‘Ik denk het wel, maar het wordt lastig’, zegt Smiet. ‘We gaan het misschien vooral hebben over hoe zoiets door de universiteit opgepakt wordt. Dat er bij zo’n voorval recht moet worden gedaan aan alle betrokkenen en dat daarbij de aandacht vooral uitgaat naar de personen die in een kwetsbare positie verkeren – diegenen die naar voren gestapt zijn en een melding gedaan hebben.’

‘Ik denk dat de niet-transparante manier van communicatie (over de precieze aard van de klachten zijn medewerkers en studenten niet ingelicht, red.) belangrijk is om betrokkenen te beschermen. Tegelijk bemoeilijkt dat het gesprek en laat het de geruchtenmolen draaien. Wiens belang wordt met dat geheimhouden nu echt gediend?’ Voor Smiet staat het probleem op haar faculteit voor iets breders: ‘een cultuur die dat mogelijk gemaakt heeft’. Hoog tijd dat die verandert, vindt ze.

Ook dat komt terug in de film, aldus Smiet. Een vrouw die helemaal in het begin van haar carrière te maken krijgt met pestgedrag en wordt lastiggevallen door een leidinggevende, dient pas twintig jaar later een klacht in. ‘Het is sprekend dat ze het dan pas doet’, zegt Smiet. ‘Als ze zelf in een positie zit waarin ze niet meer afhankelijk is.’

Vanwege de coronamaatregelen vindt InScience dit jaar geheel online plaats. De documentaire Picture a Scientist is van 11 t/m 22 november te zien op het online platform van InScience. De documentaire volgt drie wetenschappers die te maken hebben met seksisme, intimidatie en systematische discriminatie in het academische veld. 

Bij de film hoort een nagesprek met Joyce Endendijk (universitair docent sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht).  De livestream van het verdiepende panelgesprek met o.a. Katrine Smiet vindt plaats op 12 november om 21.30 uur.