Smartphones leiden af en verpesten de geestelijke gezondheid van mensen, lijkt de consensus in de samenleving en media. Een promovendus aan de Radboud Universiteit komt echter tot een andere conclusie: smartphones verminderen de prestaties niet. ‘Toen de resultaten binnenkwamen, was ik echt verrast.’

Toen Niklas Johannes in 2015 met zijn promotieonderzoek begon, had bijna iedereen al een smartphone. Na de lancering van de eerste iPhone in 2007 ging het snel met de smartphone, maar onderzoek werd er niet veel naar gedaan. ‘De heersende publieke opinie was al snel dat smartphones zo verslavend zouden zijn. Ik wilde onderzoeken of hier een wetenschappelijke onderbouwing voor was.’ Met zijn promotie vanmiddag rondt Johannes zijn werk aan het Behavioural Science Institute af. De conclusie? Smartphones zijn nog niet half zo duivels als vaak voorgesteld wordt.

Verleidelijke afleiding

Een deel van Johannes’ onderzoek richtte zich op de vraag of smartphones zorgen voor afleiding. En, nog belangrijker, of die afleiding de prestaties van mensen vermindert. ‘In het begin was ik ervan overtuigd dat afgeleid worden door je telefoon een negatieve invloed op je prestaties heeft’, zegt Johannes. Het lijkt ook een goed verhaal: de smartphone als de verleidelijke afleiding die de samenleving ervan weerhoudt om zijn eigen verval te stoppen. Volgens het onderzoek van Johannes is het een fabeltje. ‘Toen de resultaten binnenkwamen, was ik echt verrast.’

Hoewel deelnemers hun smartphones zeer storend vonden, uitte dit zich niet tot in hun prestaties tijdens het onderzoek. Johannes: ‘Geef iemand een smartphone en hij of zij zal een taak niet tot een slechter einde brengen dan mensen die er geen hebben.’ De resultaten gaan in tegen heersende consensus dat een hele generatie tieners zich niet goed kan concentreren door de smartphone, met verminderde prestaties tot gevolg.

Johannes heeft enkele theorieën die zijn bevindingen kunnen verklaren. ‘Persoonlijk denk ik dat mensen die toch al de neiging hebben om snel afgeleid te raken eerder naar hun smartphones grijpen.’ Niet omdat het een smartphone is, maar puur vanwege het afleidende karakter – op dezelfde manier als ze naar een afstandsbediening van een tv of naar een tijdschrift grijpen wanneer ze zich vervelen. Volgens de communicatiewetenschapper is de smartphone gewoon de nieuwste, flitsende technologische uitvinding die de aandacht trekt. Vroeger werd die positie ingenomen door de computer, de televisie, de radio of de telefoon – afhankelijk van het decennium.

‘Iemand met een smartphone zal een taak niet tot een slechter einde brengen dan iemand zonder telefoon’

‘Toen de eerste ‘stuiversroman’ werd gepubliceerd, dacht men dat huisvrouwen daardoor verpest zouden worden. Toen de eerste computerspellen op de markt kwamen, dachten we dat een hele generatie jongemannen gewelddadig zou worden. Nu lachen we daarom’, zegt Johannes. Of we zullen lachen om de paranoia die heerst over de negatieve effecten van de smartphone, zal de toekomst moeten uitwijzen.

Aanmatigend

Op dit moment is in de eerste plaats meer empirisch onderzoek nodig, benadrukt Johannes. ‘Het zou aanmatigend zijn om alleen op basis van mijn onderzoek definitieve conclusies te trekken.’ Zoals je wel vaker in de wetenschap ziet, bestaan er geen gemakkelijke antwoorden. En, nog belangrijker: om überhaupt een antwoord op een vraag te formuleren, zijn meer studies nodig.

‘Het liefst van al zou ik een longitudinaal onderzoek doen dat op objectieve wijze de motivatie van mensen meet om sociale media te gebruiken’, zegt de onderzoeker. Maar dat project zal nog even moeten wachten. De volgende stap in de Johannes’ carrière is een postdoc aan de University of Glasgow – niet gerelateerd aan zijn onderzoek naar smartphones.