Loopt mijn onderzoek uit? Kan ik straks nog ergens aan de slag als wetenschapper? Voor veel promovendi en postdocs is de toekomst onzeker nu veel van hun projecten vertraging oplopen door de coronacrisis. Ze hopen op versoepelde regels en coulance.

Toen ecoloog Bjorn Robroek (39) dit jaar begon als tenuretrack-onderzoeker had hij volop plannen. Zo zou hij in de kassen achter het Huygensgebouw experimenten opzetten naar de invloed van stikstof- en koolstofkringlopen op de groei van planten. ‘Vanwege corona kan daar nu een streep door, alles ligt stil’, verzucht de ecoloog. En dat kan gevolgen hebben voor zijn carrière, vreest hij. Geen data betekent: minder publicaties en dus minder kans op het binnenhalen van beurzen. Op al die zaken wordt hij over een kleine zes jaar beoordeeld, als de faculteit moet bepalen of hij een vaste aanstelling als universitair docent krijgt. ‘Maar in hoeverre wordt er straks rekening gehouden met de vertraging die mijn projecten nu oplopen?’

De coronapandemie zorgt bij veel wetenschappers voor baanonzekerheid, vooral als ze een tijdelijke aanstelling hebben, zoals promovendi en postdocs. ‘De grootste zorg is dat hun onderzoeksprojecten vertraging oplopen, en of ze daarna nog wel een baan kunnen vinden, als er ook een economische crisis komt’, weet voorzitter Lucille Mattijssen van het Promovendi Netwerk Nederland (PNN).

Sociale ondersteuning

Microbiologe Laura Claret Fernández (26) is een van de promovendi die vertraging oplopen. ‘Labexperimenten vormen minstens 60 procent van mijn onderzoek, die staan nu allemaal on hold‘, vertelt ze in april via Skype. Inmiddels start het onderzoek op haar afdeling langzaam weer op, mailt ze deze week, maar al met al heeft ze zeker tweeëneenhalve maand onderzoekstijd verloren.

Al vóór de crisis dreigde haar project uit te lopen, omdat ze een burn-out kreeg, nu komt de corona-uitbraak erbovenop. Dat familieleden en vrienden in Spanje door de strenge maatregelen dit voorjaar kampten met stress en angsten, maakte het extra lastig om zich te concentreren op het werk dat ze nog wél kon doen vanuit huis. ‘Ze zitten constant in mijn hoofd. Spanje was hard getroffen, en misschien komt er wel een tweede golf.’

Inmiddels zijn verschillende initiatieven gestart om de negatieve gevolgen voor wetenschappers te beperken. Zo heeft de afdeling Global Staff Services van de Radboud Universiteit een buddyproject opgezet voor mensen als Claret Fernández. Andere partijen sturen aan op compensatiemaatregelen. Universiteiten en onderzoeksfinancier NWO proberen met maatwerk de gevolgen van de coronacrisis voor promovendi te minimaliseren. Zo vinden promoties online plaats, wordt gezocht naar manieren om arbeidscontracten te verlengen én schuift de einddatum van projecten naar achteren. Daarnaast past NWO deadlines en voorwaarden van haar financieringsprogramma’s aan, zoals de Rubiconbeurs.

Slapeloze nachten

Daarmee zijn niet alle problemen opgelost. Het is bijvoorbeeld onduidelijk waar het geld vandaan moet komen om die extra projectmaanden te bekostigen. Moet dat uit eigen zak, of uit budgetten van NWO of het ministerie? Contractverlenging is soms ook geen optie, weet Claudia van Dun (34). Zij onderzoekt de relatie tussen voedsel en breinontwikkeling bij kinderen. Een samenwerkingsverband van provincie en bedrijfsleven bekostigt haar promotietraject bij het Donders Instituut en heeft december dit jaar als harde einddatum afgesproken.

Verlenging zit er dus niet in, vertelt Van Dun aan de telefoon, terwijl de afronding van haar onderzoek in de soep loopt nu MRI-onderzoek niet mogelijk is. ‘Van de 52 kinderen die ik had willen scannen, heeft maar de helft meegedaan. Dat maakt het lastig om statistisch betrouwbare uitspraken te doen. Los daarvan kom ik nu hooguit een uur per dag aan werken toe, omdat ik drie kinderen heb en mijn partner een vitaal beroep heeft, in de jeugdgezondheidszorg.’ Er is een grote kans op een dunner en minder doorwrocht proefschrift, beseft Van Dun. ‘Het scheelt dat ik niet verder wil in de wetenschap, anders had ik nu slapeloze nachten gehad.’

Levenslang achtervolgen

Een inhoudelijk magerder proefschrift is precies wat microbiologe Claret Fernández vreest. Gaat zoiets haar niet levenslang achtervolgen? Het aantal promovendi dat een academische loopbaan ambieert, is immers veel groter dan het aantal beschikbare vaste banen. ‘Nu heeft iedereen deze crisis nog op het netvlies, maar wie houdt er over vijf of tien jaar nog rekening mee dat ik van de ‘coronageneratie’ ben en daardoor minder productief was?’

Ecoloog Robroek heeft nog een andere zorg: gaat er na de coronacrisis nog wel voldoende geld naar fundamenteel onderzoek? ‘Als er minder vaste inkomsten zijn, wordt een tenuretrack-baan echt een onzekere positie. Dat is niet wat je wilt zo rond je veertigste, als je behoefte hebt aan zekerheid.’

Lees alles over de gevolgen van de coronacrisis voor de campus in onze coronaspecial.