Corona is deze week een jaar onder ons. Al een jaar lang lezen we in de media verhalen over stress en uitzichtloosheid bij studenten. Je zou haast denken dat ze een loodzware toekomst tegemoet gaan. Klopt dat beeld? Drie deskundigen blijven geloven in een goede afloop.

Yvonne van den Berg, ontwikkelingspsychologe

Sociale banden zijn ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling van jongvolwassenen, weet ontwikkelingspsychologe Yvonne van den Berg. En met de huidige coronamaatregelen staan precies die onder druk. Toch blijft ze positief als ze nadenkt over de lange termijn. ‘Het is een lastige periode, maar veel studenten vinden wel een manier om dat sociale aspect te behouden.’

Die conclusie trekt zij op basis van onderzoek onder een groep jongvolwassenen die al sinds hun geboorte door een team van de Radboud Universiteit onderzocht worden. De groep werd voor de coronaperiode bestudeerd en kwam na de eerste lockdown, in het voorjaar van 2020, terug.

‘In ons onderzoek is geen rekening gehouden met de tweede lockdown en de avondklok’, plaatst Van den Berg direct een stevige kanttekening. ‘Het zou me niet verbazen als de cijfers daardoor weer wat veranderen.’ Bovendien, zegt ze, kampte een schrikbarend groot aantal personen al vóór de coronacrisis met serieuze klachten als depressiviteit, stress of slapeloosheid. ‘Over die groep, zo’n tien procent, maak ik me zorgen. Voor hen is deze crisis extra zwaar.’

Sociale ervaringen en contact met anderen zijn cruciaal voor de ontwikkeling van jongvolwassenen, vertelt ze. Die ingrediënten zorgen ervoor dat je mentaal en fysiek goed kan functioneren. ‘De studieperiode is bij uitstek de levensfase waarin veel veranderingen optreden in die banden. Je verhuist naar een andere stad, maakt nieuwe vrienden, de relatie met je ouders wordt minder intens of je krijgt een partner. Iedereen beleeft deze periode anders: voor de een is het een groot feest, waar het voor de ander vooral stress en onzekerheid oplevert.’

‘Het biertje in de kroeg wordt een online pizzaparty’

Door de coronacrisis komen deze ontwikkelingen onder druk te staan. Toch ziet Van den Berg dat het gros van de studenten vooralsnog de coronaperiode goed door komt. ‘Uit onderzoek blijkt dat de sociale banden niet zozeer zijn afgenomen, maar vooral op een andere manier worden ingevuld. Mensen gaan nu met één iemand buiten wandelen bijvoorbeeld. En het biertje in de kroeg wordt een online pizzaparty.’

De ‘zorgelijke’ tien procent moet goed in de gaten worden gehouden, vindt ze. ‘Ik hoop heel erg dat studenten zich toch uit het sociale isolement weten te trekken op een bepaalde manier. Anders kunnen zij op de lange termijn toch serieuze problemen overhouden.’

Maarten Wolbers, socioloog en arbeidsmarktdeskundige

Een valse start op de arbeidsmarkt. Dat is wat studenten en alumni nu meemaken. Maar hoe blijvend is die valse start, vraagt socioloog en arbeidsmarktdeskundige Maarten Wolbers zich hardop af. ‘Bij economische crises in het verleden kwamen jongeren er uiteindelijk altijd bovenop. De vraag is vooral in hoeverre de financiële situatie doorspeelt op andere, meer persoonlijke gebieden.’

Toen de coronacrisis de economie grotendeels stillegde, waren het vooral de zelfstandigen, flexwerkers en mensen met nulurencontracten die als eerste hun congé kregen. Een aanzienlijk percentage van de studenten is (of was) werkzaam op basis van zulke contracten en zag de financiële situatie achteruitgaan – en daarmee ook hun kansen op een financieel stabiele toekomst.

‘Maar het is vaak een kwestie van krimp en groei’, relativeert Wolbers. ‘De economie gaat op den duur weer aantrekken. Dan zijn het juist weer de flexwerkers die als eersten aangenomen worden.’

Hij ziet moeilijkheden als het gaat om de levensfase waarin (ex-)studenten zich bevinden. ‘Ze zitten in een fase waarin zij veel belangrijke keuzes moeten maken. Denk aan het op kamers gaan als jonge student, of het kopen van een eerste huis of starten van een gezin na de studie.

Belangrijke beslissingen zullen uitgesteld worden door de crisis, denkt Wolbers. En de vraag is in hoeverre dat gevolgen heeft op de lange termijn. ‘Er is natuurlijk geen ideale leeftijd om op kamers te gaan of een huis te kopen. Maar het krijgen van een kind kun je bijvoorbeeld niet onbeperkt uitstellen.’

‘Het krijgen van een kind kun je niet onbeperkt uitstellen’

‘Daarbij is voor zaken als het regelen van een hypotheek of het opbouwen van pensioen ook een stabiel inkomen nodig. Daar staan jongeren misschien niet zo bij stil, maar als je laat begint met pensioen opbouwen, dan krijg je daar op latere leeftijd minder voor terug.’

Toch sombert de socioloog niet. ‘Jongvolwassenen zijn over het algemeen goed in staat om het op de een of andere manier goed te maken voor zichzelf. In vorige crisisperiodes zag je ook dat mensen financieel herstelden. Daarnaast moeten we ook niet vergeten dat tijdens een crisis juist de creativiteit van mensen naar boven komt. Studenten kiezen voor een extra master of laten zich omscholen. Op die manier weten ze er hopelijk een draai aan te geven.’

Thijs Eijsvogels, inspanningsfysioloog

‘Wat mij zorgen baart, is dat het beweeggedrag van jongeren niet meer terug op het oude niveau kwam toen de coronamaatregelen afgelopen zomer werden afgeschaald’, zegt Thijs Eijsvogels. De inspanningsfysioloog van het Radboudumc volgde de data over mensen en hun bewegingspatronen het afgelopen jaar op de voet. Lockdown betekent minder sporten. Dat is onwenselijk, maar hoeft niet dramatisch te zijn als sporters ná de coronacrisis hun oude beweeggedrag weer oppakken.

‘Vooral als ze nog jong zijn, hoeft een periode van minder sporten geen grote gevolgen te hebben’, zegt Eijsvogels. Het wordt pas erg als studenten ‘wennen’ aan het verminderd actief zijn. Als ze blijven hangen op een niveau van minimale inspanning. ‘Dan kunnen we daar over twintig jaar, wanneer ze van middelbare leeftijd zijn, ongetwijfeld de effecten van zien.’ Wie minder fit is of overgewicht heeft, valt sneller ten prooi aan chronische aandoeningen als hart- en vaatziektes en diabetes.

‘Een periode van minder sporten hoeft geen grote gevolgen te hebben’

Uit cijfers blijkt dat het aantal Nederlanders dat sportte, tijdens de eerste lockdown daalde van 10,4 miljoen naar 8,7 miljoen. ‘Dat is echt een forse afname’, vindt Eijsvogels. ‘En dat is serieus niet goed. Maar het is eenvoudig te verklaren. Mensen moesten binnen blijven en de sportscholen gingen dicht.’

In het geval van studenten: die konden op een kleine kamer ook weinig aan thuissport doen. Als over een jaar daadwerkelijk blijkt dat de bevolking niet meer gaat voetballen of fitnessen zoals vóór de pandemie, vindt Eijsvogels dat er een campagne moet komen om de massa weer in beweging te krijgen. Sporten is immers ook goed voor je mentale gezondheid, bovendien heeft het een positief effect op je afweer. Dat laatst is weer gunstig voor het geval je door een (corona)virus te grazen zou worden genomen of om een andere reden in het ziekenhuis belandt.

Hoe kwalijk het fysiek is als een hele generatie jarenlang op de bank blijft zitten, kan hij niet zeggen. ‘Het zou ethisch onverantwoord zijn een onderzoek op te zetten waarin de ene groep een paar jaar niet mag sporten en de controlegroep wel in beweging blijft. Dus op die manier kunnen we het niet in kaart brengen.’

Het goede nieuws is dat elke (kleine) inspanning al bijdraagt aan een betere gezondheid. Of, in de woorden van de Gezondheidsraad: “elke stap telt”. En waar vroeger het advies luidde om twee keer per week spierversterkende oefeningen te doen en vijf dagen in de week minimaal dertig minuten lang te bewegen, is dat nu herroepen. De richtlijn is – naast de spierversterkende oefeningen – 150 minuten per week matig-intensief bewegen. Dat mag dus ook achter elkaar op de zaterdagmiddag als je er op de andere dagen van de week niet aan toe kwam.