Ivens was meer kunstenaar dan documentairemaker, vonden de Ivens-kenners tijdens een filmavond gisteren van het Soeterbeeck Programma en Cultuur op de Campus over de beroemde en controversiële Nijmeegse filmmaker Joris Ivens (1898 – 1989). Beroemd om zijn films, zoals de laatste film die hij maakte en die gisteren vertoond werd: Une Histoire de Vent (1988). Controversieel omdat hij zijn talent meerdere malen in dienst stelde van totalitaire regimes.

Une Histoire de Vent
In deze avant-gardistische film probeert Ivens het tot dan toe onmogelijk geachte, namelijk het vastleggen van de wind. De film, met een prominente rol voor Ivens zelf, kan worden gezien als een soort documentaire over de ongemakken die de filmcrew moest doorstaan om hier uiteindelijk in te slagen. Zo zien we het lange wachten in de woestijn, tegenstand van Chinese ambtenaren (de film speelt zich zoals veel van Ivens’ films af in China) en de slechte gezondheid van de filmmaker, die aan astma leed.

Debat
André Stufkens, Ivens-kenner en directeur van de Joris Ivens-stichting, ging na de film in debat met Sandra Kistens, docent Algemene Cultuurwetenschappen aan de Radboud Universiteit, en met de zaal. Een bezoeker: ‘Ik vond het verhaal wel wat onsamenhangend’. Stufkens lacht: ‘Dat is nog wel het minste wat je van zijn films kunt zeggen. Ivens probeert de werkelijkheid te filmen. Uiteindelijk is het onmogelijk om daarbij een scenario aan te houden. Dat is dan ook helemaal overboord gegooid.’

Documentairemaker of kunstenaar?
Veel mensen in de zaal blijken Ivens nog persoonlijk gekend hebben. ‘Ivens stond bekend als documentairemaker. Probeert hij met Une Histoire de Vent zichzelf aan het eind van zijn leven nog als kunstenaar neer te zetten?’, wil een van hen weten. De film draait immers voornamelijk om de fraaie beelden. Maar Stufkens ziet dat niet zo: ‘Ivens was altijd al een kunstenaar. In het allereerste filmpje dat Ivens als kind maakte was dat al duidelijk. In Une Histoire de Vent zitten grappig genoeg veel elementen uit dat filmpje.’

Onderzoek
Sandra Kistens doet onderzoek naar de manier waarop beeldvorming rond moderne kunstenaars tot stand komt. Hoe kun je als kunstenaar die beeldvorming zelf sturen? Kistens: ‘Door consequent een bepaald beeld van zichzelf neer te zetten, kan de kunstenaar het beeld rond hemzelf corrigeren. Ivens zet zichzef in de film bijvoorbeeld neer als solitair genie. In de film reflecteert hij totaal niet op zijn eigen leven, of op de keuze die hij maakte om totalitaire communistische regimes te steunen.’ Andé Stufkens knikt instemmend: ‘Het is een erg romantisch, negentiende-eeuws beeld van verheven kunstenaar dat hij van zichzelf neerzet.’ /Sjoerd Huismans