Juristen kritisch over openbaar maken klacht tegen rector: ‘Fout van raad van toezicht’
-
Berchmanianum. Foto: Dick van Aalst
De raad van toezicht van de Radboud Universiteit had de vertrouwelijkheid rondom de klacht tegen Han van Krieken nooit moeten opheffen. Een kardinale fout, noemen juristen dit in radioprogramma Argos, dat gisteren aandacht besteedde aan het vroegtijdige vertrek van de Nijmeegse rector.
Vorig jaar september openbaarde De Gelderlander dat toenmalige rector Han van Krieken in 2018 een waarschuwing kreeg wegens seksuele intimidatie. Dat gebeurde nadat hij twee opmerkingen had gemaakt op een wintermarkt in 2017. De vrouw die de klacht indiende, verliet in 2019 de universiteit, terwijl Van Krieken tot september vorig jaar rector bleef. Hij stapte vroegtijdig op vanwege de onrust die ontstond door de publicatie in de krant.
Welke woorden Van Krieken precies had gebruikt tegen de vrouw, werd niet bekendgemaakt. Hij wilde dat tot op heden zelf ook niet vertellen. In de uitzending van radioprogramma Argos van gisteren doet Inge de Laat, advocaat van Van Krieken, dat nu toch. Zij citeert uit de klachtbrief, die als basis diende voor de klachtenprocedure tegen de oud-rector.
Torso
Daaruit blijkt dat Van Krieken tijdens een kerstmarkt langs verschillende kraampjes liep. Klaagster stond daar met zelfgemaakte spulletjes. Aaiend over een van haar tasjes, vroeg Van Krieken, volgens klaagster: ‘Is dit van je eigen poes?’ Daarna richtte hij zijn aandacht op een beschilderde torso en vroeg hij: ‘Is dit een afdruk van je eigen lichaam?’
Van Krieken verklaarde eerder al tegenover Vox dat hij de vragen niet seksueel intimiderend had bedoeld. Dat herhaalde hij tegenover Argos. Wel noemde hij zijn woorden ‘dom’.
De onafhankelijke klachtencommissie verklaarde de klacht echter als gegrond, waarna het toenmalige Stichtingsbestuur Han van Krieken een ‘passende maatregel’ oplegde: een niet-publieke waarschuwing.
Vrijbrief
De klaagster, die in 2019 de universiteit verliet na het tekenen van een vaststellingsovereenkomst, was altijd in de veronderstelling dat zij niet mocht spreken over die waarschuwing. Dat veranderde in januari 2022, toen zij opnieuw contact opnam met de raad van toezicht. Toenmalig voorzitter van de raad van toezicht Merel van Vroonhoven gaf toen aan dat klaagster vrij was om naar buiten te treden met haar verhaal.
In de uitzending van Argos zegt arbeidsrechtdeskundige Hanneke Bennaars, die niet betrokken was bij de casus rondom Van Krieken, dat opmerkelijk te vinden. ‘Ik zou menen dat het de werkgever niet vrij staat om de sanctie te veranderen. Dat is wat je doet als je instemt met openbaarmaking.’
Geheimhouding
In 2019 verliet de klaagster, die niet wenste mee te werken aan de uitzending, de Radboud Universiteit. Dit deed ze na het ondertekenen van een vaststellingsovereenkomst. Onderdeel van die overeenkomst was een geheimhoudingsclausule. Tot een jaar of tien geleden vonden mensen het niet moeilijk om zich aan die geheimhouding te houden, zei de Groningse arbeidsadvocate Marlet Bron eerder tegen Vox. ‘Soms gebeuren er dingen die maatschappelijk te belangrijk zijn om niet naar voren te brengen.’
Met name wanneer de geheimhouding betrekking heeft op grensoverschrijdend gedrag, kan het voor betrokkenen lastig zijn om zich hieraan te houden. Precies om die reden wil demissionair Karin van Gennip laten onderzoeken of ze een eind kan maken aan zwijgcontracten in dit soort situaties.
Advocaat Inge de Laat is stelliger: ‘In mijn ogen heeft de raad van toezicht een fout gemaakt door klaagster een vrijbrief te geven om alsnog naar buiten te gaan.’ Ook sprak Argos met twee juristen, beiden hoogleraar, die anoniem willen blijven. Zij noemen het besluit een ‘kardinale fout’. De sanctie tegen Han van Krieken betrof immers een niet-publieke waarschuwing. Door de klacht te openbaren, zag Van Krieken zichzelf genoodzaakt om af te treden als rector magnificus, wat een veel grotere straf is.
Ook Rianne Letschert, voorzitter van Maastricht University, en Cathy van Beek, oud-bestuurder van het Radboudumc, zeggen het besluit van de raad van toezicht niet te begrijpen. ‘Waarom zou je als raad van toezicht opnieuw het gesprek willen aangaan met een melder na een afgeronde procedure?’, vraagt Letschert zich af.
Van Vroonhoven zelf wilde Argos niet te woord staan. Mario van Vliet, huidig voorzitter van de raad van toezicht, deed dat wel. Hij zegt in de uitzending slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag absoluut niet de mond te willen snoeren. Volgens hem berust het op een misverstand dat de klaagster niet mocht spreken over wat er was gebeurd.
Ook verklaart Van Vliet dat de maatregel die in 2018 werd opgelegd, een niet-publieke waarschuwing, nu niet meer uitgevaardigd zou worden.
Klachtenprocedure
Han van Krieken toont zich in de uitzending van Argos kritisch op de klachtenprocedure. Hem was verteld dat hij tijdens de procedure nog in gesprek zou mogen gaan met klaagster. Toen zij aangaf dat niet te willen, duurde het vervolgens lang voordat Van Krieken te horen kreeg wat zij aan de commissie had verteld. Al met al verliep de procedure volgens de oud-rector en zijn advocaat ‘ondoorzichtig’ en ‘rommelig’.
Anonieme luisteraar schreef op 18 februari 2024 om 20:27
De uitzending van Argos en dit stuk roepen nogal wat vragen op.
Allereerst: er wordt met geen woord gesproken over de voorzitter en vicevoorzitter van het CvB. Welke rol hebben zij gespeeld? Ze zijn niet hiërarchisch verantwoordelijk voor de rector, maar samen vormen ze wel een collegiaal bestuur. Wat hebben zij de rector geadviseerd? Zijn ze achter hem gaan staan? Ik kreeg de indruk dat de rector er helemaal alleen voor stond. Hebben zijn medebestuurders hem aan zijn lot overgelaten of nog erger: geofferd? Of waren ze gewoon in paniek? Ook niet best … Ze blonken in elk geval uit door onzichtbaarheid.
Ten tweede: ik snap dat de voormalige voorzitter van de RvT de klaagster niet koste wat het kost aan een eerder afgesproken zwijgovereenkomst wilde houden. Maar ik snap niet dat de RvT het volgens maar heeft laten lopen. Wat Rianne Letschert in de uitzending suggereert lijkt me heel wijs: ga eerst eens rustig in overleg en kom vervolgens met een gezamenlijke verklaring, of neem in elk geval regie. Het lijkt erop dat de RvT het maar gewoon heeft laten gebeuren en het aan de Gelderlander heeft overgelaten. Heel kwalijk: als werkgever van de rector hebben ze de wettelijke plicht hem in bescherming te nemen. Het lijkt erop dat ze die plicht niet erg serieus genomen hebben. Misschien moet de RvT hierover eens grondig aan de spreekwoordelijke tand worden gevoeld. Verder: was dit de echte reden waarom mevrouw Van Vroonhoven zo ongeveer overnight vertrok? En dhr Soeharno? Die vertrok ook van de ene op de andere dag zonder uitleg. Welke impact heeft deze zaak gehad op de instabiliteit van de RvT?
Ten derde: de klachtenprocedure lijkt nogal slecht te functioneren. De rector en zijn advocaat spreken over ‘ondoorzichtig’ en ‘rommelig’, maar in de uitzending leek er nog wel meer aan de hand te zijn: de voorzitter van de adhoc commissie was de oud-voorzitter van de vaste klachtencommissie, en met die persoon was er een soort conflict. Is dit een zuivere gang van zaken? Vooral het niet-functioneren van de klachtenprocedure is ernstig. Als medewerker moet je kunnen vertrouwen op een goed functionerende klachtenprocedure. Als dat een rommeltje is, ben je uitgeleverd aan de goden en vervolgens aan de Gelderlander. Dat is pas sociale onveiligheid.
Dit alles schreeuwt om een onderzoek. En dan een echt onafhankelijk onderzoek waar niemand van de RU zich inhoudelijk mee bemoeit, noch het CvB noch de RvT. Mooie klus voor Martin van Rijn.
Een lezer die er ook iets van vindt schreef op 19 februari 2024 om 10:17
Volgens de klachtenregeling ongewenste omgangsvormen van de RU is seksuele intimidatie “enige vorm van verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd. Hiervan is in ieder geval sprake wanneer onderwerping aan of afwijzing van dergelijk gedrag wordt gebruikt als basis voor beslissingen die de bejegende persoon raken” (https://www.ru.nl/@1015774/klachtenregeling-ongewenste-omgangsvormen/). Het is volgens mij maar zeer de vraag in hoeverre deze definitie van toepassing is op het incident met de poes en de torso. In elk geval is de term ‘seksuele connotatie’ hier ambigu. Voor de klaagster is er sprake van een seksuele connotatie, net als voor heel veel andere vrouwen (blijkens de uitzending van Argos), maar voor Han is die er niet. Tegen die achtergrond had de commissie beter kunnen besluiten de klacht niet in behandeling te nemen. Dat betekent uitdrukkelijk niet dat je daarmee dus de klacht niet serieus neemt of het probleem ontkent: de klaagster had goed begeleid moeten worden om deze voor haar negatieve ervaring te kunnen verwerken. Maar een klachtenprocedure is daar niet de aangewezen plek voor. Uiteindelijk is niet alleen Han de verliezer, maar ook de klaagster zelf, zeker nu voor haar alles weer van voren af aan begint en er toch best wel veel mensen zullen denken: ‘wat een aanstelster’. Als dit op een andere manier was aangepakt, niet via een klachtenprocedure, had dit allemaal kunnen worden voorkomen. Dom, dom, dom.
Medewerker schreef op 20 februari 2024 om 07:29
Ik vraag mij n.a.v. de uitzending van Argos het volgende af:
Het stichtingsbestuur besluit dat een niet-publieke waarschuwing een passende straf is op basis van het rapport van de klachtencommissie. Tegelijkertijd geeft de RvT aan dat de partijen altijd vrij zijn geweest om te spreken over hun eigen ervaringen en dat de beleving die de betrokkenen hebben aangaande de geheimhouding berusten op een misverstand.
Hoe kan een maatregel niet-publiek zijn als het de betrokkenen vrij staat om er publiekelijk over te spreken?
Mij bekruipt een ander gevoel bij het horen van de rapportage. Namelijk dat er in eerste instantie wel degelijk werd aangezet op geheimhouding. Zie hiervoor ook de geëmotioneerde reactie van het slachtoffer bij EenVandaag waar ze verklaard dat ze er niet over mocht spreken. Het is mijn aanname dat de RvT hier jaren later, wanneer het slachtoffer zich opnieuw meldt, wel degelijk op terug is gekomen gezien de tendens van de maatschappelijke discussie en het feit dat er juist steeds meer wordt aangezet op openheid. Eisen dat partijen zich blijven houden aan deze geheimhouding werd een steeds ongemakkelijker wordende positie.
Hiermee wijzigt vervolgens wel de aard van de sanctie, die niet langer niet-publiek is, met alle gevolgen vandien. En dit alles tegen de achtergrond van een niet-seksueel bedoelde opmerking die terugvalt op een semantische discussie over het woord poes. Oke dan.
gerrit den Hartog schreef op 20 februari 2024 om 12:27
Vreselijk triest dat Van Krieken vanwege een onschuldige opmerking op deze manier door de media en de rvt voor de bus is gegooid. Meest irritante aan de uitzending vond ik de reactie van mevrouw Van Vroonhoven: geen commentaar. Als je een beslissing hebt genomen sta je daar voor. Dit noemen wij wegduiken.
Ewoud schreef op 21 februari 2024 om 08:42
Van een mug een olifant maken.
Ik kan me heel goed voorstellen dat mevrouw schrok van de vragen van de rector. Die twee vragen: ‘is dit van je eigen poes?’ en ‘is [deze handgeschilderde buste] een afdruk van je eigen lichaam?’ Onhandig, maar moet iedere medewerker van de RU nu vrezen voor zijn baan en reputatie wanneer die iets onhandigs doet?
Het is toch overduidelijk. Er is hier geen sprake van misbruik of intimidatie. Er is hier sprake van onhandigheid. Fair enough, de rector had deze vragen beter niet kunnen stellen, maar ze werden in onschuld gesteld. Wederom, ik snap dat mevrouw hier van schrok, maar als er dan oprechte excuses volgen, dan moet het daar toch ook mee gedaan kunnen zijn? We horen dat het mevrouw zeer deerde en bleef deren. En dát zegt volgens mij meer over de snelle geraaktheid van de klaagster, dan dat het iets zegt over de rector. Want er is hier maar één écht slachtoffer en dat is onze voormalige rector. Diep verdrietig hoe dit zo heeft kunnen lopen. Bovenal omdat er ook echte problemen zijn die zeer de aandacht verdienen.
Dat de Raad van Toezicht het verbruid heeft is een understatement. De podcast van Argos is echt een aanrader en hier te luisteren: https://www.vpro.nl/argos/media/luister/argos-radio/onderwerpen/2024/de-val-van-de-rector.html.
gerrit den Hartog schreef op 22 februari 2024 om 11:33
Spot on!!