De veiligheid van Joodse studenten op universiteiten moet beter, vindt een groot deel van de Tweede Kamer. Tijdens een debat vorige week donderdag toonden Kamerleden zich kritisch op de minister: waarom doen onderwijsbestuurders vaak geen aangifte? Ze pleiten voor meer centrale regie in het veiligheidsbeleid van universiteiten.

Sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza voelt een deel van de Joodse en Israelische studenten en medewerkers in het hoger onderwijs zich onveiliger, zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van Maastricht University Ook aan de Radboud Universiteit trokken enkele studenten en medewerkers afgelopen week aan de bel.

Verschillende Kamerleden maken zich zorgen over deze situatie, zo bleek tijdens een debat, over ‘veiligheid op Nederlandse universiteiten’, dat afgelopen donderdagavond werd gevoerd. De aanleiding voor dit debat waren ‘de rellen van 6 tot 14 mei vorig jaar op de UvA’ aldus aanvrager Joost Eerdmans van JA21.

Vrijheid van meningsuiting

In het debat kwam ook een docent van de Radboud Universiteit ter sprake. Op X schreef hij dingen als “Fuck Israel” en pleitte hij voor de ontmanteling van de staat Israël, vanwege het geweld tegen de Palestijnen. Wat doet onderwijsminister Eppo Bruins daartegen, wilde Ja21 weten.

De minister vond die uitingen ‘walgelijk’, antwoordde hij. ‘Ik vind het moeilijk om te erkennen dat jonge mensen worden opgeleid door mensen die deze uitingen doen.’ Maar hij kan niet ingrijpen, aangezien hij niet de werkgever van deze docent is. ‘Dat is hoe onze rechtsstaat werkt.’ De Radboud Universiteit onderneemt vooralsnog geen actie. De docent mag een eigen mening hebben, is hun redenering volgens dagblad AD.

Dertien studenten en medewerkers, van wie een deel Joods of Israëlisch, stelden zeven maatregelen voor aan het Radboudbestuur om hun veiligheid beter te waarborgen. Bijvoorbeeld door aangifte te doen van antisemitisme wanneer demonstranten oproepen tot een student intifada of wanneer ze de leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ scanderen.

Maar ingrijpen is ingewikkeld, zo stelde een universiteitswoordvoerder eerder tegen Vox. De omstreden kreet valt namelijk onder vrijheid van meningsuiting en het gebruik daarvan is niet strafbaar, blijkt uit een uitspraak van het Amsterdamse hof. Twee studenten van het Nijmeegse kampement gaven eerder in een interview aan de leus niet antisemitisch te bedoelen: ‘Wat we willen is dat er één Palestina komt waarin iedereen kan wonen, ongeacht geloof en afkomst’.

Van strafbare feiten doet de universiteit wel aangifte, aldus de woordvoerder. ‘Studenten en medewerkers kunnen dat zelf ook doen. Een vertrouwenspersoon van de universiteit kan hen daarbij helpen.’

Sneller aangifte

De Tweede Kamer worstelde er donderdagavond mee. In een eerder debat met minister Bruins vonden vrijwel alle partijen dat de onderwijsinstellingen sneller aangifte moeten doen in geval van antisemitisme. Als onderdeel van een nieuwe landelijke strategie bestrijding antisemitimse, moedigde Bruins bestuurders van universiteiten en hogescholen vervolgens aan om aangifte te doen wanneer demonstranten zich schuldig maken aan antisemitisme.

Het stoorde Kamerleden dat er zo weinig rechtszaken zijn geweest over de rellen in Amsterdam of tegen antisemitisme op campussen in de rest van het land. Volgens Jan Paternotte (D66) geeft het een gevoel van straffeloosheid. ‘We willen als Kamer iets doen aan de intimidatie van Joodse studenten. Het zou mooi zijn als we concreet gevolg zien.’

De minister was dat met de Kamer eens en wil het opnieuw gaan bespreken met de besturen. ‘De aangiftebereidheid moet omhoog’, vindt hij, ‘anders kun je nooit vaststellen of er strafbare feiten worden gepleegd.’ Maar hij hield een slag om de arm: ‘Rechtstatelijk gezien kan ik niemand dwingen om aangifte te doen.’

Maatregelen

Bruins somde verder een lijstje op met maatregelen die hij al neemt. Er zijn huisregels opgesteld voor protesten en instellingen hebben de beveiliging opgeschroefd. Het kabinet heeft bovendien een landelijke taskforce tegen antisemitisme opgericht en de eerder genoemde strategie tegen antisemitisme gemaakt. In die strategie staat onder meer dat er meer aandacht moet zijn voor Joodse studenten in het beleid rond sociale veiligheid.

Maar de Kamer vroeg donderdag om nog meer actie van de minister. Kan de Onderwijsinspectie geen toezicht houden op de veiligheid in het hoger onderwijs, vroeg de VVD. Dat doet de inspectie al, antwoordde Bruins. Laten we vertrouwenspersonen trainen in het herkennen van antisemitisme, opperde de ChristenUnie. Ook dat gebeurt al, zei Bruins.

De minister beloofde herhaaldelijk om met bestuurders van universiteiten in gesprek te gaan over hun veiligheidsbeleid. Bij incidenten ‘ga ik zelfs zover dat ik individuele bestuurders bel om te benadrukken dat er aangifte gedaan moet worden’. Dan blijkt overigens dat er niet altijd iets aan de hand is: ‘In de krant stond in grote chocoladeletters iets over een incident met een gebroken ruitje, maar de rector vertelde me dat er sprake was geweest van uitgaansgeweld.’ En dus geen antisemitisch geweld.

Behoud van autonomie

Veel meer dan de telefoon pakken kan hij bij incidenten niet doen, zei Bruins. Universiteiten en hogescholen zijn immers autonoom. Bij strafbare feiten wordt de ‘driehoek’ van burgemeester, politie en Openbaar Ministerie ingeschakeld, en daar staat de minister buiten. Wel kan hij zorgen dat iedereen goed voorbereid is, bijvoorbeeld door gesprekken te voeren over de noodzaak van handhaving en toegangscontroles.

Toch roept de Tweede Kamer op tot meer ‘centrale regie’ in het veiligheidsbeleid van de universiteiten. In een NSC-motie, mede-ingediend door JA21, ChristenUnie, SGP, VVD en D66, stond dat de minister dat moet doen “met behoud van autonomie van de instellingen”. Daar kon de minister mee instemmen, zei hij.