Hoe zijn de kansen van de studentenorganisaties die een rechtszaak aanspanden tegen de staat om de langstudeerboete? De Nijmeegse hoogleraar algemene rechtswetenschap Roel Schutgens stelt dat hun advocaat heel wat ‘juridische poespas’ van stal moet halen in deze zaak. Hij acht de kans klein dat ze winnen. ‘Ik zou er geen geld op inzetten.’  Schutgens noemt de zaak een ‘juridisch complexe casus’. De studenten betogen dat de Nederlandse staat onrechtmatig heeft gehandeld door de langstudeerboete toe te passen op studenten die al studeren. Ze hadden een overgangsregel meer om z’n plaats gevonden. Gisteren legde hun advocaat Tom Barkhuysen, advocaat bij Stibbe in Amsterdam, hun standpunt voor aan de rechtbank. Verdrag Aan de rechter nu de taak om te toetsen of de maatregel in strijd is met een hogere regel, zoals de grondwet. ‘Maar in Nederland geldt, en daarin zijn we  uniek binnen Europa, dat de rechter wetten niet mag toetsen aan de grondwet of aan het ongeschreven recht’, zegt Schutgens. Wat de rechter wel kan doen is Zijlstra’s wet toetsen aan een internationaal verdrag. Eigendom Dat is ook de strategie van advocaat Barkhuysen, tevens hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden. In het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens staan twee bepalingen waarop hij zich beroept. Als staat mag je niet zomaar het eigendom van mensen beperken. Schutgens: ‘Hij betoogt dat studeren voor een laag collegegeld een vorm van eigendom is. Je hebt als je gaat studeren de verwachting dat je mag blijven studeren voor een laag collegegeld.’  Een beroep op deze bepaling is niet kansloos, zegt Schutgens. In het verleden heeft het Europese Hof van Justitie ook wel eens subsidies betiteld als vorm van eigendom. Lichtpuntje In het verdrag staat ook een bepaling die zegt dat je geen straffen mag invoeren met terugwerkende kracht. Advocaat Barkhuysen stelt dat de langstudeerboete een straf is en daarom niet van toepassing mag zijn op studenten die nu al studeren. Maar de regering werpt tegen dat langstuderen niet verboden is in Nederland: het staat niet in het Wetboek van Strafrecht. Het enige wat wij doen, zegt Zijlstra, is studenten minder subsidie geven als ze lang studeren. Eén lichtpuntje voor de studenten, zegt Schutgens. ‘Zijlstra heeft bij de tot standkoming van de wet een steek laten vallen. Hij stelde dat de wet ook is bedoeld om het gedrag van studenten bij te sturen. En dat zou een reden kunnen zijn voor de rechter om te zeggen dat Zijlstra de wet toch als een strafmaatregel heeft gezien. Want daar zijn straffen voor bedoeld: het bijsturen van gedrag. En een strafmaatregel mag je dus volgens het mensenrechtenverdrag niet met terugwerkende kracht invoeren.’ /Tekst: Martine Zuidweg