Fysicus Mikhail Katsnelson ontvangt vanmiddag de Spinozapremie van 2,5 miljoen euro voor zijn theoretisch onderzoek naar grafeen, magnetisme en nog heel wat meer natuurkundige verschijnselen. ‘Andre Geim vindt dat ik me meer moet focussen, maar dit is nu eenmaal mijn manier van werken.’ 

Katsnelson  wordt van alle Nijmeegse onderzoekers het meest geciteerd, vermeldt het persbericht van de universiteit. ‘O ja, waar staat dat?’, vraagt Katsnelson in zijn kamer op de derde verdieping van het Huygensgebouw. Hij buigt naar voren om de tekst van het persbericht beter te kunnen lezen. Leunt dan weer achterover en glimlacht: ‘Ik weet natuurlijk wel dat 33.000 citaties een hoge score is.’ Katsnelson is moe. Dit is vanmiddag zijn vierde interview. Hij is al een paar weken op de hoogte van de Spinozapremie. Heeft er thuis natuurlijk met zijn vrouw (die ook op de natuurkundefaculteit werkt) al op geproost – al is hij alweer vergeten met welke drank. ‘We hadden geen champagne voorhanden.’ Maar vanwege het embargo moest hij de afgelopen tijd op de afdeling zijn mond houden. Katsnelson kwam negen jaar geleden naar Nijmegen. Al snel ontmoette hij hier de latere Nobelprijswinnaars Andre Geim en Konstatin Novoselov, ook afkomstig uit Rusland. De meeste van zijn vele citaties heeft Katsnelson te danken aan zijn onderzoek naar grafeen. Katsnelson is de theoreticus, de twee anderen zijn experimentatoren. In zijn Nobellezing bedankte Geim Katsnelson vanwege zijn inbreng: ‘Onze snelle vorderingen zouden onmogelijk zijn geweest zonder Misha Katsnelson. Hij gaf ons alle theoretische hulp waar je als experimenteel onderzoeker van droomt.’ Oude stempel Maar ook de al oudere publicaties van Katsnelson over magnetisme zijn populairder dan ooit en behoren tot de standaard in het vak. Binnen de vaste stoffysica is hij op verschillende gebieden toonaangevend, ook wat betreft de  supergeleiding en spectroscopie. Katsnelson heeft altijd al veel verschillende projecten tegelijk gedaan. Dat heeft te maken met zijn Russische achtergrond, zegt hij. Russische fysici krijgen een brede opleiding, maar die van Katsnelson was zo mogelijk nog breder dan die van zijn generatiegenoten. Hij promoveerde bij Sergej Vonsovsky, een fysicus van de oude stempel die geen boodschap had aan specialismen. Vonsovsky maakte wekelijks een leeslijst voor Katsnelson met de internationale natuurkundepublicaties van dat moment. Zo komt het dat Katsnelson van veel gebieden veel weet. ‘Ongebruikelijk’, zegt hij zelf. ‘Zelfs naar Russische maatstaven.’ En net als zijn promotor vindt hij alle fysica interessant. Katsnelson was 26 jaar toen hij met Vonsovsky een standaardwerk schreef over de kwantumfysica. Zelfs in de tijd van de grafeenboom werkte hij óók aan bijvoorbeeld magnetisme. ‘Geim is daar wat sarcastisch over. Hij vindt dat ik me meer moet focussen, maar dit is nu eenmaal mijn manier van werken.’  In het grafeenonderzoek bleek zijn brede kennis wel handig. Juist omdat grafeen  zoveel verschillende eigenschappen heeft. Nog een voordeel voor zijn brede kijk op de natuurkunde: ‘Je ziet meer relaties tussen onderwerpen. Voor mij is het niet moeilijk om een nieuw onderwerp te verzinnen.’ Gedichten schrijft Katsnelson óók. Er zijn in Rusland inmiddels vijf bundels gepubliceerd. Als hij in juli terug is in Jekatarinenburg, de stad waar hij studeerde en promoveerde, wordt er een avond met zijn gedichten georganiseerd. Katsnelson gaat de Spinozapremie besteden aan fundamenteel onderzoek. / Martine Zuidweg