Vandaag is de Kellendonklezing, waar drie jonge schrijvers lezingen geven over het werk van de Nijmeegse schrijver. Een van hen is Arjen van Veelen. ‘Kellendonk had voor mij zo’n heilige statuur dat ik er niet aan durfde te beginnen.’

Het is dit jaar 30 jaar geleden dat Frans Kellendonk overleed. De jaarlijkse Kellendonklezing, die vandaag plaatsvindt, ziet er daardoor iets anders uit. Drie jonge schrijvers geven hun kijk op het werk van de Nijmeegse schrijver, die overleed toen zij nog kinderen waren.

Naast Hannah Bervoets (36) en Niña Weijers (33) geeft de 40-jarige Arjen van Veelen een lezing. Van Veelen is schrijver en journalist, onder andere voor De Correspondent. Op dit moment is hij bezig aan een boek over Rotterdam, eerder schreef hij Amerikanen lopen niet, over het hedendaagse Amerika.

‘Ik had nog vrijwel geen letter van Kellendonk gelezen toen ik werd gevraagd’, vertelt hij. ‘Ik kon er dus voor kiezen om vriendelijk te bedanken voor het verzoek, of ik kon de kans grijpen en me volledig op zijn oeuvre storten. Dat laatste heb ik gedaan.’ Dat hij dit niet eerder deed, kwam door de status van Kellendonk. ‘Het is net als met Rome, daar heb ik zoveel goede verhalen over gehoord dat ik soms denk dat het alleen maar kan tegenvallen. Kellendonk had voor mij net z’n heilige statuur.’

Gelaagd

Van Veelen wist dat Kellendonk een groot stylist was, zegt hij. ‘Maar zijn werk was ook veel politieker dan ik dacht. En het is heel actueel.’ Een voorbeeld hiervan is wat Kellendonk ‘de volautomatische moraal’ noemt. ‘Kellendonk gebruikte deze term om zijn roman Mystiek Lichaam te verdedigen. Dat is een heel gelaagd boek, maar de reacties waren erg eendimensionaal. Hij werd van antisemitisme beschuldigd.’

In de lezing Ons Wilde Westen uit 1986 zegt Kellendonk dat mensen in die tijd leefden in een wereld waar mensen deugen of niet deugen, met niets daartussen, oftewel de volautomatische moraal. ‘De ideologie is de wereld van het uitgeschakelde denken en de volautomatische moraal. Er zijn maar twee partijen: wij, die goed zijn, en de anderen, die niet deugen,’ stelde hij.

‘Kellendonk zette vraagtekens bij zichzelf’

‘Dit is heel relevant voor een tijd waarin zeker jonge mensen die volautomatische moraal weer volop hanteren’, zegt Van Veelen. ‘Die tendens neemt alleen maar toe. De wereld is verder aan het ideologiseren, mensen weten van tevoren al wat hun mening is. Kellendonk zette vraagtekens bij zichzelf, hij schreef om zijn eigen lichaam heen.’

‘Mystiek Lichaam is geen DWDD-boekenpanel-roman’, zegt Van Veelen. ‘Het is een raar boek en dat soort boeken mis ik soms. Je krijgt nu vaak volmaakte, perfect gestileerde, ‘affe’ verhalen. Als je dat gewend bent is deze roman uit balans en erg grimmig.’

Hartenkreet

De lezing die Van Veelen heeft voorbereid heet ‘Kellendonk als nobele klootzak’. ‘Het woord “nobele” is daarin erg belangrijk’, zegt hij. ‘Hij was sarcastisch, maar met een hart. Mystiek Lichaam en zijn verdediging daarvan waren een hartenkreet over het leven in het moderne tijdsgewricht dat toen begon en dat nog steeds voortduurt. Waarin je, als jij of een van je personages iets verkeerd zegt, je dat keihard terugkrijgt. Terwijl Kellendonk niet provoceerde om het provoceren. Dat zou hij saai hebben gevonden.’

Het zou kunnen dat hij nog iets aanpast aan zijn lezing’, zegt Van Veelen. ‘Misschien ga ik een beetje off script. Ik kan het nog actualiseren. Wat zeker is, is dat ik het over cancel culture wil hebben.’ Dit is een cultuur die vooral in Amerika speelt, waarin online campagne wordt gevoerd tegen een boek dat vaak nog niet eens is verschenen. ‘Dat zou dan zijn omdat de schrijver racistisch is, of zich een cultuur toe-eigent.’

‘Uitgeverijen zwichten vaak, omdat ze bang zijn’ vertelt hij. ‘Terwijl literatuur de grenzen moet kunnen verkennen, schrijvers moeten experimenteren. Dat gaat niet als de online menigte al van tevoren besluit of iets door de beugel kan.’ Literatuur wordt angstvalliger en saaier, zegt hij. ‘En saaiheid lijkt me een doodzonde voor de schrijver.’

De Kellendonklezing is vandaag om 16.00 in de aula.