Donderdag gaat Nederland naar de stembus voor de Europese verkiezingen. Wat zeggen de politieke partijen over onderwijs en onderzoek? Sommige willen minder buitenlandse studenten, al blijft het enthousiasme voor uitwisselingsprogramma Erasmus+ van links tot rechts groot.

De economie, defensie, klimaatverandering, migratie, de strijd tegen nepnieuws: er staat nogal wat op de agenda voor de Europese verkiezingen. Maar hoe zit het met onderwijs en onderzoek in Europa? De partijen hebben onder meer invloed op het uitwisselingsprogramma Erasmus+ en op het EU-budget voor onderzoek en innovatie.

De grootste partij van Nederland, de PVV, zegt in haar beknopte verkiezingsprogramma niets over onderwijs en onderzoek, maar het budget voor de Europese Unie moet wel omlaag. Dat kan haast niet anders dan een bezuiniging op onderzoek betekenen, want boeren moeten volgens de PVV juist alle ruimte krijgen.

De partij wil, zoals bekend, de komst van buitenlandse studenten sterk indammen. Over de komst van geschoolde arbeidsmigranten zegt de partij in de Stemwijzer: “Nederland is prop en prop vol.” Zelfs als de tekorten op de arbeidsmarkt toenemen, mogen ze van deze partij niet komen.

Studiemigratie

Ook andere partijen willen de studiemigratie beperken en schrijven dat expliciet. NSC bijvoorbeeld: “We beperken het aantal EU-studenten dat voltijds aan Nederlandse instellingen studeert.” De partij wil onder meer de regels aanpassen, “zodat EU-studenten minder snel recht hebben op studiefinanciering in Nederland”.

Zo denken BBB een VVD er ook over. Het aantal inkomende en uitgaande studenten zou in balans moeten zijn, vindt de boerenpartij. De liberalen erkennen dat buitenlandse studenten “bijdragen aan kennis en inkomsten”, maar ze vinden de instroom “te groot en ongericht” en hekelen de tekorten aan studentenwoningen en overvolle collegezalen.

De partijen besteden er niet allemaal evenveel aandacht aan in hun campagne, maar ook JA21, CDA, SGP en SP huldigen zulke standpunten. De ChristenUnie is wat minder streng, maar wil wel “kritisch kijken” naar studiemigratie.

Volt daarentegen gooit het over een andere boeg. De pro-Europese partij streeft naar een sociaal verenigd Europa dat over de grenzen heen “culturele verschillen viert en mobiliteit vergemakkelijkt”. Het onderwijs zou “democratisch denken, mediageletterdheid en kritisch denken” moeten bijbrengen.

Ook GroenLinks-PvdA en D66 prijzen de wederzijdse erkenning van diploma’s en certificaten binnen de EU, zodat je makkelijk over de grens kunt studeren en werken. D66 onderstreept nog maar eens dat internationalisering van het hoger onderwijs veel voordelen biedt “voor studenten zelf, voor de onderwijsinstellingen én voor het gastland”. Maar sommige landen worden volgens de democraten zo populair dat de druk te hoog wordt, dus het mag wel wat meer in balans komen.

Erasmus+

Een poosje studeren in Barcelona of Rome? Dat vindt iedereen prima. Uitwisseling is iets anders dan migratie, menen vrijwel alle partijen. NSC schrijft bijvoorbeeld in het verkiezingsprogramma: “Het is heel goed om een semester of een studiejaar in een ander EU-land door te brengen.”

Dus is Erasmus+ populair onder politici van links tot rechts. Het CDA wil het uitwisselingsprogramma beter toegankelijk maken voor studenten in het mbo en hbo. GroenLinks-PvdA wil de beurs verhogen “om iedereen de kans te geven van dit waardevolle initiatief te profiteren”. D66 wil bovendien onderzoekers en docenten ook via Erasmus+ op uitwisseling laten gaan. Volt wil het budget van het programma verhogen. De VVD is vooral blij als Nederlandse studenten ermee naar het buitenland gaan.

Meer geld voor onderzoek

Een paar partijen willen meer geld aan Europees onderzoek besteden. Zo wil GroenLinks-PvdA het een deel van het landbouwbudget naar onderzoek verschuiven. Volt wil het Europese onderzoeksprogramma Horizon zelfs verdriedubbelen en ook D66 en NSC willen dat Europa meer geld uittrekt voor onderzoek.

Andere partijen spreken zich hier niet duidelijk over uit. De strijd om het EU-budget wordt vaak samengevat als ‘kennis of koeien’. Met andere woorden, moet de EU een kenniseconomie aanjagen ten koste van de landbouwsubsidies of niet? Nederland krijgt overigens relatief veel geld uit het EU-potje voor onderzoek.

Onderzoekswensen

Wel hebben vrijwel alle partijen ideeën over thema’s waar meer onderzoek naar gedaan moet worden. NSC steunt bijvoorbeeld een Europees kenniscentrum op het gebied van kernenergie. JA21 wil daar ook onderzoek naar. VVD, NSC en BBB geven bovendien veel ruimte aan innovatie op het gebied van defensie.

CDA noemt gezondheid en waterkwaliteit als onderzoeksprioriteiten, terwijl de Partij voor de Dieren vooral denkt aan duurzame energie. Dat laatste wordt gesteund door iedereen, ook door tegenpool BBB. Daarnaast moeten wetenschappers zich buigen over landbouw en voedsel, vinden de boeren.

Wat D66 betreft moet ‘open science’ de norm worden in Europa: de uitkomsten van publiek gefinancierd onderzoek moeten voor iedereen vrij toegankelijk zijn en niet achter een betaalmuur belanden. Ook de Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA noemen expliciet open science. Dat wil niet zeggen dat de rest ertegen is. De VVD bijvoorbeeld heeft de omslag naar open science hier in Nederland sterk aangemoedigd.

Proefdieren

Vanzelfsprekend zijn proefdieren een speerpunt van de Partij voor de Dieren. “Europa moet vooroplopen met proefdiervrij onderzoek”, vindt de partij. “Miljoenen proefdieren zitten nu nog gevangen voor onderzoek. Dat zorgt voor veel dierenleed en sterfte.” Uiterlijk in 2030 zou het voorbij moeten zijn.

SP zit op hetzelfde spoor. “Met de ontwikkeling van alternatieve testmethodes worden proefdieren op termijn geheel overbodig”, is het streven.

Ook GroenLinks-PvdA en VVD pleiten voor proefdiervrij onderzoek. Ze willen dierproeven voorlopig alleen nog toestaan als dat de enige manier is om een verbetering van de volksgezondheid te bereiken. Voor GroenLinks-PvdA is dat de eerste stap naar een proefdiervrije wereld.

Geen Denk

Denk doet niet mee aan de Europese verkiezingen. Forum voor Democratie wil uit de Europese Unie stappen en zegt in het verkiezingsprogramma weinig over onderwijs en onderzoek.