Tweehonderd bewoners van Heumensoord werden deze week van de ene op de andere dag overgeplaatst naar Groningen. Voor asielzoekerskinderen is dat traumatisch, stelt psycholoog Jan Derksen. ‘We creëren zieke mensen.’

‘Met deze kinderen wordt geschoven alsof het objecten zijn’, zegt Jan Derksen, hoogleraar Klinische Psychologie. ‘Zelfs met dieren kun je dit niet maken. Haal eens een hond zomaar weg uit zijn vertrouwde omgeving. Het beestje wordt ziek.’

Asielzoekerskinderen uit een omgeving halen waar ze net een beetje gewend zijn, is het stomste wat je kunt doen, stelt de psycholoog. Hij reageert op het bericht dat tweehonderd bewoners van Heumensoord deze week van de ene op de andere dag overgeplaatst zijn naar Groningen. Asielzoekers en vrijwilligers waren in shock, kinderen hadden nauwelijks tijd om afscheid te nemen van school of vriendjes. Op Facebook stroomden de verontwaardigde berichten binnen. Er volgde een oproep aan IND en COA om verhuizingen eerder aan te kondigen.

‘Je steekt de kinderen een naald in het hart’, aldus Derksen. De gevolgen van het nieuwe trauma kan hij zo opsommen. Kijk niet verbaasd op als jongens op latere leeftijd boefjes worden. Grote kans dat ze ruzie zoeken, crimineel gedrag vertonen, niks kunnen hebben. Meisje ontwikkelen zeer waarschijnlijk emotionele problemen. Misschien lopen ze vast op het gebied van relaties, of worden ze jong zwanger.

‘Dit zijn onze medeburgers van de toekomst. De kinderen gaan echt niet meer weg. We creëren zieke mensen.’

Zoveel nachtjes slapen
Als je al kinderen verplaatst, moet je daar een paar weken de tijd voor nemen, stelt Derksen. ‘Ouders moeten de tijd krijgen eerst zelf de schok te verwerken. Daarna kunnen ze hun kinderen voorbereiden. Zeggen dat het nog zoveel nachtjes slapen is en dat ze dan ergens anders naartoe gaan. Maar dat het daar heus ook goed is.’

Kinderen in Heumensoord zijn nu getuige van het verdriet of de onzekerheid van de ouders. Funest, volgens Derksen. ‘Die ouders kunnen herstellen, die hebben al zoveel meegemaakt… maar de kinderen zijn in de groei, die beschadig je permanent.’

Veel kinderen hebben hun ouders al eerder angstig gezien, bijvoorbeeld toen ze met een bootje dobberden op de golven van de Egeïsche Zee. ‘Zien ze een vader of een moeder die bang is, dan hebben ze geen ankerpunt meer.’

Een veilige kindertijd is nodig voor een veilige hechting, zegt Derksen. De hechting is bepalend voor de rest van je persoonlijkheid. Kinderen uit oorlogsgebieden zijn al getraumatiseerd. ‘Verstoor je nieuwe pogingen om te hechten, dan leidt dat tot nieuwe trauma’s.’ Pas als kinderen (en hun ouders) zich veilig voelen, kunnen ze ontspannen en ontstaat er ruimte om zich aan te passen aan een nieuwe cultuur.

‘Met onze eigen kinderen zijn we in Nederland te voorzichtig. Ze mogen geen schrammetje oplopen, ze mogen niet nat worden. Deze asielzoekerskinderen behandelen we alsof het verhuisdozen zijn in plaats van menselijke zoogdieren.’

Afscheid nemen
Woordvoerder Jeanette Scholten zegt namens het COA dat altijd geprobeerd wordt gezinnen met kinderen zo lang mogelijk op een vaste plek te houden, maar dat verhuizingen inherent zijn aan de asielprocedure. ‘Totdat mensen doorstromen naar een eigen woning.’ Over de manier waarop asielzoekers geïnformeerd worden over hun geplande vertrek, kan ze niets zeggen. ‘Meestal is er nog wel tijd om afscheid te nemen en spullen te pakken.’

Kinderombudsman Marc Dullaert vroeg in een kritisch rapport over asielzoekerskinderen in Nederland ook al aandacht voor het probleem van de vele overplaatsingen. Hij constateerde dat sommige kinderen binnen enkele maanden wel tot elf keer verhuisden. Jan Derksen: ‘Die kinderen raken totaal onthecht.’ / Annemarie Haverkamp