Eind jaren tachtig lagen de drugsspuiten op de Klarendalse straten. Tegenwoordig is het roemruchte stukje Arnhem een culturele hotspot met eigen Modekwartier. Radboud-promovendus Freek de Haan onderzoekt wat die transitie met de wijk heeft gedaan.

Mei 2017 was Klarendal weer eens wereldnieuws. In het wijkcentrum aan de Hommelseweg hield een man – slechts gekleed in onderbroek en sokken – vier mensen gegijzeld. De politie rukte massaal uit en de sluipschutters stonden, naar verluidt, klaar om in actie te komen. De man werd opgepakt – zijn bomgordel en wapen bleken nep.

‘De rellen in Klarendal waren wereldnieuws, tot CNN aan toe’

Klarendal is tegenwoordig een culturele hotspot. Maar het rafelrandje blijft. De volkswijk kent een turbulente geschiedenis, die in 1989 zijn hoogtepunt bereikt. ‘Bewoners waren de drugsgerelateerde overlast in de wijk zó zat, dat er een groot volksoproer ontstond’, vertelt Freek de Haan, promovendus bij sociale geografie. Hij doet onderzoek in de wijk Klarendal. ‘De rellen waren wereldnieuws, tot CNN aan toe.’

Hoe anders is de situatie op deze donderdagmiddag. Op de Klarendalseweg wisselen boetiekjes en hipsterkappers zich af met Turkse bakkers en volkscafeetjes. Steen des aanstoots van de bewoners anno 2018? Hondenpoep op straat. ‘In vergelijking met de Rotterdamse buurt waar ik woon, is Klarendal best rustig’, aldus De Haan. Voor zijn onderzoek ging De Haan een halfjaar embedded: hij betrok een kamer in een studentenhuis in de wijk.

Inmiddels woont hij weer in Rotterdam, en werkt hij aan de afronding van zijn proefschrift. Specifiek richt dat zich op de gentrificatie van Klarendal. Gentrificatie is, zo legt De Haan uit, het proces van opwaardering van een wijk, waarbij de oorspronkelijke bewoners uit de buurt worden verdrongen. Omdat ze de huren niet meer kunnen betalen, bijvoorbeeld, of omdat mensen van buiten de woningen opkopen. ‘In Nederland zie je dit proces vooral terug als corporaties hun huizen verkopen aan particuliere huisbazen, die vervolgens hoge huren vragen aan bewoners.’

Klarendal is echter geen Arnhemse Jordaan. Waar de Amsterdamse wijk een soort yuppen-paradijs is geworden, met bijbehorende huizenprijzen, is Klarendal nog steeds een volkswijk. ‘Het grote verschil zit ‘m erin dat de wijk nog steeds voor het grootste deel uit sociale huur bestaat’, zegt De Haan. ‘Huurders genieten in Nederland goede huurbescherming – die kunnen niet zomaar uit hun huis worden gezet. Vroeger lag het percentage sociale huur op 85 procent. Tegenwoordig is dat nog steeds een groot deel: zo’n 70 procent.’

Op commercieel vlak is er wel veel veranderd in de wijk. Zo’n tien jaar na de drugsrellen van 1989 begint de gemeente actief te werken aan de leefbaarheid in de wijk. Centraal idee daarin is de opening van een Modekwartier, waar kunstenaars goedkoop  een plekje kunnen krijgen.

In 2008 was het Modekwartier een feit. ‘Natuurlijk levert het soms spanning op als er opeens chique dames naar de wijk komen om handtasjes te kopen voor 300 euro’, zegt De Haan. ‘De sociale problematiek is daarmee niet opeens verdwenen. De opwaardering van de wijk kan in die zin ook gezien worden als een soort façade voor de problemen achter de voordeur.’

Maar het heeft de bewoners ook iets opgeleverd, analyseert de onderzoeker. ‘Het zorgt er toch voor dat de wijk een beetje netjes gehouden wordt.’ De echte Klarendallers zijn dan ook best positief over de transitie van de wijk, meent de onderzoeker. Mocht er toch iets te klagen zijn, dan weten veel Klarendallers hun weg te vinden naar bijvoorbeeld het bewonersoverleg. ‘Want ze zijn hier niet op hun mondje gevallen’, aldus De Haan.

Klarendals transitie mag best als succesverhaal worden bestempeld, concludeert hij. ‘En soms komt het volkse karakter weer even naar het oppervlak. Klarendal blijft nu eenmaal Klarendal.’