Volgens hoogleraar privaatrecht André Nuytinck schenden ouders hun rechtsplicht door jonge kinderen te laten vaccineren. Een kinderarts en ethicus in het Radboudumc kijken daar genuanceerder tegenaan. ‘Wat doe ik mijn kinderen precies aan als ik hen laat vaccineren?’

Terwijl de boostercampagne voor volwassenen op volle toeren draait, startte er in december nóg een vaccinatieprogramma. Namelijk die van de jonge kinderen (5 tot en met 11 jaar), te beginnen met patiëntjes met onderliggende aandoeningen, zoals astma of aangeboren hartafwijkingen.

Vanaf de tweede helft van januari krijgen ook de kinderen in dezelfde leeftijdscategorie zonder medisch risico een uitnodiging voor een prik. Dit is besloten na een positief advies van de Gezondheidsraad, dat het kabinet overnam. Volgens het adviesorgaan van de regering wegen ook in deze leeftijdscategorie de voordelen van een vaccinatie op tegen de nadelen. Voor tieners was dit al eerder besloten.

Ouders staan nu dus voor de keuze – eventueel in samenspraak met het kind – om wel of geen prikafspraak in te plannen. Het is aan hen om een afweging te maken tussen de risico’s van een covid-infectie voor hun kind enerzijds, en de mogelijke bijwerkingen van een vaccinatie anderzijds.

Kleine risico’s

Geen gemakkelijke keuze, erkent kinderarts Mathijs Binkhorst van het Radboudumc meteen. Want: die afweging ligt heel genuanceerd en is daardoor best complex. ‘We hebben het bij jonge kinderen over héél kleine risico’s van een corona-infectie die we afwegen tegen héél kleine risico’s van vaccinatie.’ Hij benadrukt daarom ook dat het een uitnodiging is voor een vaccinatie, zeker geen verplichting. ‘Die kant moeten we zeker niet op.’

Om te beginnen: de risico’s van het krijgen van corona. Hoewel er maar weinig jonge kinderen ernstig ziek worden van covid-19, is het risico ook niet nul. Een kind dat pech heeft, ligt toch een paar dagen met koorts in bed. Soit, daar komen ze wel overheen, zou je kunnen zeggen.

‘Ik neig ernaar om nog even af te wachten, totdat er meer bekend is’

Maar daar blijft het niet bij. Tot op heden zijn er meer dan 300 kinderen in het ziekenhuis opgenomen met corona. Een deel van die opnames, ruim 100, betreft kinderen met een ernstige ontstekingsreactie (MIS-C) ten gevolge van corona. Vaak is dan zelfs een ic-opname nodig. Binkhorst: ‘Het immuunsysteem keert zich dan tegen het eigen lichaam en valt meerdere organen aan. Dat is heel ernstig. Gelukkig zijn er nog geen kinderen aan overleden.’

‘Dat is het ergste wat een kind kan overkomen na een coronabesmetting’, zegt Binkhorst. Dat risico kun je vergelijken met de ernstigste bijwerking van een vaccinatie bij kinderen: een ontsteking van de hartspier (myocarditis) en/of het hartzakje (pericarditis). Ook hier zijn geen kinderen aan overleden. ‘Wat we bij verreweg de meeste tieners zien is dat die binnen een paar dagen grotendeels herstellen.’ Deze bijwerking heeft zich volgens de kinderarts bij twaalf tieners – vooral jongens – voorgedaan na een coronavaccinatie. Dat zijn er dus (nog) minder dan de patiënten bij wie MIS-C werd vastgesteld.

Wie een afgewogen keuze zou moeten maken, zou daarnaast nog wel meer gevolgen van een mogelijke infectie mee moeten laten wegen, zegt Binkhorst, zoals het risico op long-covid na infectie. Dat risico ligt waarschijnlijk op de 2 tot 5 procent. Daar staat dan weer tegenover dat een (nog veel kleinere) groep mensen een allergische reactie krijgt na het toedienen van een vaccin.

Alles tegen elkaar afgezet, vindt Binkhorst het advies van de Gezondheidsraad om adolescenten én jonge kinderen met een verhoogd risico een vaccin aan te bieden ‘te rechtvaardigen’. Over het vaccinatieproramma voor gezonde, jonge kinderen is hij terughoudender.

Binkorst zelf staat in januari niet vooraan in de rij om een afspraak in te plannen voor zijn zesjarige dochter. ‘Die beslissing neem ik uiteraard graag samen met mijn vrouw en dochter. Zelf neig ik ernaar om nog even af te wachten, totdat er voor deze specifieke leeftijdscategorie nog wat meer bekend is over het effect van het vaccin.’

De omikronvariant zorgt bijvoorbeeld voor extra onzekerheid. ‘De prioriteit moet nu liggen bij het toedienen van boosters bij volwassenen. Dáár valt nu de meeste gezondheidswinst te behalen. Of we jonge, gezonde kinderen moeten vaccineren, zien we daarna wel.’

Langetermijneffecten

Een veel minder genuanceerd geluid dan dat van kinderarts Binkhorst komt uit verrassende hoek. Via sociale media neemt hoogleraar privaatrecht André Nuytinck, gespecialiseerd in het familierecht, in de meest stellige bewoordingen afstand van het vaccineren van jonge kinderen.

Op 11 december schreef hij op LinkedIn: “Natuurlijk besef ik terdege dat ik in herhaling val, maar het gaat wél om onze (zeer) jonge kinderen van 5 tot en met 11 jaar. Beste ouders, laat deze kinderen – voor zover zij momenteel geen gezondheidsproblemen hebben – niet vaccineren tegen COVID-19, omdat zij niet of nauwelijks ziek van corona worden.”

Hoogleraar Nuytinck, die zijn zelfbenoemde noodkreet niet nader wil toelichten in een interview, verwijst in zijn bericht naar artikel 247 van het Burgerlijk Wetboek, waarin staat dat ouders de zorg en de verantwoordelijkheid hebben voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van hun kind. “Schend alstublieft deze wettelijke rechtsplicht niet. Vaccinatie is niet in het belang van deze (zeer) jonge kinderen.” Nuytinck drukt twijfelende ouders op het hart om te wachten met vaccinatie totdat de bijwerkingen op de lange termijn bekend zijn.

De langetermijneffecten van een coronavaccinatie zijn inderdaad niet bekend, geeft ook kinderarts Binkhorst toe. Daarvoor moet er de komende jaren simpelweg data worden verzameld. ‘Maar tot nu toe zijn er bij vaccins na zes maanden nog nooit serieuze bijwerkingen aan het licht gekomen. Het is weinig plausibel dat die later nog wel naar boven zouden komen.’

Bovendien: ‘We weten óók niet wat de langetermijneffecten van een corona-infectie zijn.’ Het is even zozeer mogelijk, aldus Binkhorst, dat sommige kinderen die na een corona-infectie te maken krijgen met een ernstige ontstekingsreactie (MIS-C) daar jaren later nog last van hebben.

‘Het coronadebat wordt een strijd tussen wetenschappers die in een kamp worden geplaatst’

Toch wil Binkhorst vooral niet polariseren. ‘Je ziet nu dat het coronadebat een strijd wordt tussen wetenschappers die in kampen worden geplaatst. Ik bewandel liever een middenweg.’ Binkhorst kan zich bijvoorbeeld vinden in het vaccineren van volwassenen en tieners. ‘Maar dat wil niet zeggen dat ik alle onderdelen van het overheidsbeleid steun. Ik ben geen voorstander van 2G (waarbij mensen toegang krijgen tot voorzieningen als zij gevaccineerd of genezen zijn, red.). En ook het sluiten van de scholen zou in mijn ogen een allerlaatste redmiddel moeten zijn.’

Jelle van Gurp, universitair docent Ethiek van de gezondheidszorg en werkzaam in het Radboudumc, neemt stelliger afstand van het betoog van Nuytinck. ‘Hij gebruikt vooral heel grote begrippen, maar die hebben geen kleur. Nuytinck appelleert vooral aan een onderbuikgevoel dat veel mensen hebben. Maar als ik mijn kind vaccineer zou ik preciezer van hem willen weten: wat doe ik mijn kind dan aan?’

De langetermijneffecten, ja, dat is een risicofactor. Maar daar staat volgens Van Gurp tegenover dat het risico op ernstig ziek worden er voor kleine kinderen ook is wanneer zij niet gevaccineerd zijn. ‘Je kunt als ouder redeneren: het zal mijn kind niet zijn dat MIS-C krijgt. Maar dat is nogal naïef, want je wéét dat simpelweg niet en dus is het iets wat je mee moet wegen.’

Schoolsluitingen

Het is volgens ethicus Van Gurp een algemeen geaccepteerd idee dat kinderen primair zelf belang moeten hebben van een vaccinatie, net als bij iedere andere medische ingreep of bij onderzoek. Maatschappelijke belangen, zoals het vergroten van de vaccinatiegraad of het tegengaan van lockdowns en schoolsluitingen, moeten altijd op de tweede plek komen. Die gedachtegang heeft de Gezondheidsraad naar eigen zeggen ook gevolgd bij het formuleren van een advies over het vaccinatieprogramma voor jonge kinderen.

Maar dat wil niet zeggen dat je die indirecte voordelen van vaccinaties bij kinderen, die de kinderen zelf maar ook de maatschappij als geheel ten goede komen, zomaar onder het tapijt moet vegen, vindt Van Gurp.

‘Met het voorkomen van lockdown valt misschien wel de meeste gezondheidswinst te boeken’

Sterker: ‘Ik vind die argumenten eigenlijk net zo zwaar wegen als de medische overwegingen. Door mijn samenwerking met Karakter (centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie, red.) zie ik hoe groot de problemen voor veel kinderen en jongeren zijn tijdens de pandemie en vooral tijdens lockdowns. Als je die kunt voorkomen met vaccinaties valt daar, per saldo, misschien wel de meeste gezondheidswinst te boeken. Zo veel kinderen vliegen uit de bocht, komen in slechte thuissituaties terecht, hebben hulp nodig. De pandemie legt die kwetsbaarheden extra bloot.’

Solidariteit

Bovendien werpt Van Gurp de vraag op of kinderen niet ook een verantwoordelijkheid hebben richting de gemeenschap. ‘Sinds de coronacrisis is er veel discussie over solidariteit. Hebben kinderen daar niet ook een rol in te spelen?’ De ethicus heeft daar zelf ook geen kant-en-klaar antwoord op. ‘Want je vraagt daarmee aan kinderen om zich bloot te stellen aan een superklein risico verbonden aan vaccinatie omwille van een grotere groep ouderen die nog niet alle inspanningen heeft gedaan om zichzelf te beschermen.’

Maar, zo benadrukt hij, de volwassenen die zich niet hebben laten vaccineren zijn geen homogene groep. Het zijn niet alleen de tegenstanders van het vaccinatiebeleid. ‘Er zijn ook mensen die zich niet kunnen laten vaccineren, de pech hebben dat het vaccin bij hen niet goed werkt of simpelweg niet goed in staat zijn om de informatie over vaccineren van de overheid goed te verwerken.’

Verwacht daarom geen wijze raad van ethicus Van Gurp. ‘Als ik het rustig overdenk, verwacht ik dat ik mijn kinderen op termijn zal laten vaccineren. Maar ik ben er nog niet uit. Ik heb behoefte aan een toekomstperspectief: gaan we eeuwig door met vaccineren? En moeten kinderen daarin dan een plek krijgen?’

Wat Van Gurp wel weet, is dat hij niks heeft met het betoog van hoogleraar André Nuytinck. ‘Zijn woorden zijn zo retorisch – dat slaat bij veel mensen aan. Die denken: iemand met zo’n statuur die zo’n stelling neemt, dan moet het wel waar zijn. Terwijl: zijn woorden zijn niet gestaafd met grondige medische kennis van vaccins. Als je je eigen positie als hoogleraar serieus neemt, dan zou ik een genuanceerder, minder retorisch en beter onderbouwd verhaal verwachten.’