De coronamaatregelen voor het onderwijs zijn er al een paar weken af, maar de collegezalen stromen nog niet vol. Vox vroeg aan drie docenten wat dat betekent voor het hoorcollege in de toekomst. ‘We moeten een campagne voeren om studenten terug naar de collegezaal te trekken.'

Zo’n 120 eerstejaars hebben zich dit collegejaar ingeschreven voor de studie biologie, maar dat is niet te zien in de collegezalen. ‘In mijn hoorcolleges zitten momenteel zo’n 30 studenten’, zegt hoogleraar Hans de Kroon. ‘De rest volgt de livestream of kijkt achteraf naar de weblectures. Dat is even wennen: voorheen was 80 à 90 procent van de studenten aanwezig.’

Universitair hoofddocent bij psychologie Marijtje Jongsma heeft dezelfde ervaring. Ze geeft een bachelorcursus voor 90 studenten, slechts twintig daarvan zitten in de collegezaal. ‘En van heel wat collega’s hoor ik soortgelijke verhalen’, zegt ze. Ook hoogleraar Burgerlijk Recht Steven Bartels trekt normaal vollere zalen dan de 60 à 80 studenten die er voorlopig zitten; in de grootste zaal van het Grotiusgebouw is plaats voor 380 studenten.

Dat lage aantal aanwezige studenten is volgens Bartels niet alleen te verklaren door de coronacrisis. ‘Door de wooncrisis is het moeilijker om een kamer in Nijmegen te vinden, meer studenten wonen thuis’, zegt hij.

‘Eigenlijk kwamen er al voor de coronacrisis minder studenten naar het college, met name vanaf het moment dat weblectures werden ingezet’, zegt ook De Kroon. ’Voor studenten die in Breda of Tilburg wonen is het wel handig om colleges die om half negen beginnen thuis te bekijken.’

Geen geroezemoes

De drie geïnterviewde docenten merken dat voorlopig alleen de meest gemotiveerde en geïnteresseerde studenten naar de collegezaal komen. ‘Maar ik heb liever dat alle studenten aanwezig zijn, ook al let niet iedereen goed op. Als ik vroeg opsta, dan mogen zij dat ook doen’, zegt De Kroon met een glimlach. Bartels sluit zich daarbij aan. ‘Ik vind het niet leuk om me in het zweet te werken voor dertig studenten in de collegezaal.’

‘Via de livestream en de chat schuift een grotere groep studenten aan’

Jongsma vindt het wel prettig om minder studenten in de collegezaal te hebben. ‘De afstanden zijn ruim, er is geen geroezemoes en de studenten zijn ook écht geïnteresseerd. Via de livestream en de chat schuift een grotere groep studenten aan. Op die manier stromen meer vragen binnen dan voorheen. Voor veel van deze studenten lijkt de drempel lager te liggen om een vraag te stellen.’

De psychologiedocent wijst erop dat de nieuwe vorm van hoorcolleges geven ook voordelen heeft. ‘Aan deze cursus doet een groep studenten en docenten van een partneruniversiteit in Indonesië mee. Via groepsopdrachten komen studenten van verschillende universiteiten zo in aanraking met een international classroom.’

Basale kennis

Vorig collegejaar gaf Bartels door corona bijna al zijn colleges online. ‘Maar bij fysieke colleges heb ik toch een fijner contact met studenten’, zegt hij. ‘Academisch onderwijs is niet leren wat iemand anders al weet, maar leren denken, ontwricht raken, benieuwd zijn naar andere casussen, met elkaar in gesprek gaan en elkaar verbeteren. Het allerleukste aan hoorcolleges vind ik het gevoel dat je mensen aan het denken hebt gezet, dat ze met een nieuwe gedachte of inzicht naar buiten gaan. De ene keer lukt dat, de andere keer niet.’

‘Als je enthousiast een verhaal vertelt, trek je de studenten wel de kern van een vak in’

In een goed hoorcollege moet je volgens Hans de Kroon studenten vastpakken door basale kennis te koppelen aan je fascinatie voor het vak. ‘Bijna elk college haal ik er wel een paar recente voorbeelden uit mijn werk of dat van mijn collega’s bij’, zegt hij. ‘Daarna laat ik studenten taken maken. Als je enthousiast een persoonlijk verhaal vertelt, dan trek je studenten wel de kern van een vak in. Ik weet niet hoe dat op een andere manier zou kunnen. Online mis je de dynamiek.’

Marijtje Jongsma vraagt zich als enige af of fysiek onderwijs altijd beter is. ‘Dat wordt vaak wel zo gesteld, maar ik hoor niet vaak een goede onderbouwing hiervoor’, zegt ze. ‘Interactief onderwijs lijkt me dan wel weer een must. Het beschikbaar maken van een opgenomen hoorcollege heeft naar mijn idee maar weinig te maken met onderwijs en is vooral gebaseerd op de misvatting dat doceren het verstrekken van informatie is. Doceren is interacteren, enthousiasmeren, prikkelen, peilen en samen zijn. Of dat nu op de campus of online is.’

Thuisbezorgd.nl

Behoren grote hoorcolleges binnenkort tot het verleden? Biologiehoogleraar Hans de Kroon denkt dat er iets blijvends aan het veranderen is. ‘De kwaliteit van onze opnames en weblectures is meer dan uitstekend. Als de manier waarop ik college geef en waarop ik studenten in de stof wil trekken ook op die manier overkomt, dan zullen we ons daarop moeten aanpassen. Ik geef nu minder hoorcolleges en ik laat studenten meer opdrachten in groep maken. Hun antwoorden bespreek ik in een online responsiecollege.’

‘Misschien is dit een nieuwe ontwikkeling die we ontdekt hebben tijdens de pandemie en die gewoon beter uitpakt’, zegt ook Marijtje Jongsma. ‘Ik stel me voor dat dat het geval is als je lekker interactief in bed een hoorcollege via de livestream kunt kijken en zonder gêne je vragen kunt stellen in de chat. Door blended onderwijsvormen hebben studenten de mogelijkheid om te kiezen voor een vorm die het beste bij ze past. Het kan leiden tot een hogere toegankelijkheid en meer diversiteit.’

Steven Bartels is het niet eens met zijn collega’s. Hij vindt het nog te vroeg om te concluderen dat grote hoorcolleges verdwijnen. ‘Het probleem is dat studenten nu gewend zijn aan een soort Thuisbezorgd.nl van het onderwijs, waarbij ze niet worden uitgedaagd. Zolang we de livestream aan laten staan, zal het moeite kosten om ze opnieuw naar de collegezalen te lokken.’

‘Je moet uitdragen dat een academische opleiding meer is dan passief luisteren naar colleges’

De rechtenhoogleraar vindt wel dat de universiteit studenten opnieuw moet overtuigen van de meerwaarde van hoorcolleges. ‘We moeten een campagne voeren om studenten terug naar de collegezaal te trekken. Uitdragen dat een academische opleiding meer is dan passief luisteren naar colleges. Daar ga ik met het bestuur van mijn faculteit over in gesprek.’

Ook De Kroon ziet nog een manier om meer studenten naar de collegezaal te lokken. ‘Misschien kunnen we meer studenten naar de campus trekken door colleges een uur later of vlak voor groepswerk in te plannen’, zegt hij. ‘Maar hoorcolleges verplicht maken vind ik een slecht idee.’