Zet behalve een dokter en een fysiotherapeut ook een kunstenaar in om Parkinsonpatiënten te begeleiden. Dat bepleit neuroloog Bas Bloem, die onlangs samen met schrijver Ilja Leonard Pfeijffer in het gerenommeerde tijdschrift British Medical Journal een artikel publiceerde over het belang van kunst in de gezondheidszorg.

De strekking van zijn wetenschappelijke artikel was simpel: doe meer met kunst. Patiënten vinden troost in het van zich af schrijven of schilderen van tegenslag, maar creativiteit kan ook bijdragen aan een gezondere bevolking. Hoe? ‘Het zijn veel minder vaak kunstenaars die Parkinson krijgen’, vertelt neuroloog Bas Bloem. ‘Wel accountants of leraren. Kunstenaars maken veel dopamine aan, daardoor zijn ze creatief.’

‘Een mens is meer dan een verzameling gebreken’

Gebrek aan dopamine is de oorzaak van de ziekte van Parkinson. Mensen met een hoog dopamineniveau in de hersenen kunnen gemakkelijker creatief zijn. En wie weet helpt het regelmatig creatief zijn om het dopaminesysteem actief en intact te houden, stelt Bloem. Het kan dus een beschermlaagje vormen waardoor Parkinson, de snelst groeiende hersenziekte ter wereld, minder kans krijgt. Andersom zie je bij Parkinsonpatiënten vaak dat ze de mooiste schilderijen gaan maken als ze dopaminemedicatie krijgen toegediend. Bloem hield er in het najaar een voordracht over voor Europese ministers van cultuur in Edinburgh. Zijn boodschap: maak in de samenleving geld vrij voor kunst.

Praten over dood

Naar aanleiding daarvan schreef hij onder anderen samen met Ilja Leonard Pfeijffer – ‘we kennen elkaar van de middelbare school’ – het artikel voor het kerstnummer van het British Medical Journal dat in december verscheen. De auteurs stellen dat kunst ook kan helpen bij het bespreekbaar maken van bijvoorbeeld de dood in het ziekenhuis.

‘Dokters voelen zich daar vaak ongemakkelijk bij’, zegt Bloem, ‘ze praten eromheen. Door stijlmiddelen uit de literatuur te gebruiken, denk aan metaforen, kun je beter met de patiënt communiceren over zo’n zwaar onderwerp. Bij het duiden van pijn gebeurt het al. “Voelt de pijn als een messteek?” “Nee, meer alsof iemand mijn rug schuurt met schuurpapier.”’

Nog iets waar kunst de geneeskunde kan helpen: kijk naar het geheel in plaats van naar de details. De dokter gaat te vaak te werk als een soort loodgieter, stelt Bloem: ‘Hij of zij kijkt waar het defect zit en gaat dat vervolgens oplossen. Maar een mens is meer dan een verzameling gebreken. Kunstenaars kunnen dokters helpen ook uit te zoomen, om zo het de hele mens weer te leren zien. Kunst kan daarnaast worden ingezet bij het proces van acceptatie en kan troost bieden. Er moet in het ziekenhuis niet alleen aandacht zijn voor het lichaam, maar ook voor de geest.’

Talenten

Het artikel in het British Medical Journal leidde volgens Bloem tot een stortvloed aan reacties. Een van de commentaren kwam van de Nijmeegse kunstenaar Ellis Schoonhoven. Zij zou graag met Parkinsonpatiënten aan de slag gaan. Kijken waar hun talenten liggen en hoe ze bij die doelgroep de creativiteit kan aanboren. ‘We gaan met een pilot beginnen. Als het aan mij ligt, worden Parkinsonpatiënten straks niet alleen begeleid door gespecialiseerde fysiotherapeuten, artsen en verpleegkundigen, maar ook door kunstenaars. En laten we dit dan doortrekken naar andere groepen patiënten.’

Bloem heeft ook contact gelegd met Let Geerling, de kunstcoördinator van ziekenhuis en universiteit die aan de wieg stond van een programma waarin geneeskundestudenten les krijgen van kunstenaars om op een andere manier te leren kijken. ‘Ik geloof daar heilig in’, aldus Bloem. ‘Een dokter is ook een soort kunstenaar. Er bestaat geen kookboek met één recept voor één probleem. Artsen hebben te kampen met veel onzekerheden, moeten vaak dingen uitproberen en bijstellen. Het beeld van de dokter die alles weet, begint gelukkig steeds meer te vervagen. Kunstenaars kunnen medici leren daarmee om te gaan.’