Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben ontdekt dat resistentie van de schimmel Aspergillus fumigatus tegen geneesmiddelen (azolen) zeer waarschijnlijk ontstaat door het gebruik van schimmeldodende middelen in landbouw en industrie. Het onderzoek is online gepubliceerd in het tijdschrift PLoS ONE.

De Aspergillus schimmel kan verschillende ziektebeelden veroorzaken bij de mens. Vooral bij patiënten met een sterk verminderde afweer ontstaan soms zeer ernstige infecties. Meestal worden deze schimmelinfecties bestreden met azolen, een groep medicijnen waarmee schimmels effectief zijn aan te pakken. Ook in de landbouw en industrie worden azolen vaak gebruikt als schimmeldodende middelen (fungiciden).

Landbouw en geneeskunde

Microbiologen van het UMC St Radboud hebben recentelijk vastgesteld dat er sinds 1998 bij de Aspergillus schimmel resistentie tegen azolen is ontstaan. Die resistentie is sindsdien snel toegenomen en verspreidt zich bovendien snel over Nederland. Ook in een toenemend aantal andere landen wordt die resistentie tegen azolen nu gesignaleerd.
Resistentie kan optreden bij de behandeling van patiënten, maar ook door het veel grootschaligere gebruik van de azolen in landbouw en industrie. De vraag naar het ontstaan van die resistentie is belangrijk, omdat het antwoord bepalend is voor de manier waarop de resistentie kan worden aangepakt en teruggedrongen.
In PLoS ONE publiceren de Nijmeegse microbiologen – samen met collega’s van Wageningen Universiteit en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis – gegevens die aannemelijk maken dat fungiciden in de landbouw de aanjager zijn van de resistentievorming van azolen die in de geneeskunde worden gebruikt. Arts-microbioloog Paul Verweij: ‘We hebben dertig middelen onderzocht die tussen 1970 en 2005 door het CTGB, het College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden, zijn geautoriseerd voor gebruik in Nederland. We vroegen ons af of die middelen werkzaam waren tegen de Aspergillus schimmel, ook al is dat geen ziekmakende schimmel voor planten.’

Chemische overeenkomsten

Daarvoor vergelijken de onderzoekers de chemische structuur van deze dertig middelen met de chemische structuur van de azolen die in de geneeskunde worden gebruikt. Vijf fungiciden lijken sterk op de medische azolen. Verweij: ‘Het is heel goed mogelijk dat de Aspergillus schimmel in het milieu resistent wordt tegen deze vijf fungiciden en daarmee ook meteen voor de medische azolen. Verder werden deze vijf middelen in Nederland geïntroduceerd tussen 1990 en 1996. Dat is vlak voordat de eerste resistente schimmels werden gevonden bij patiënten in 1998.’
Hoewel dit onderzoek nog geen keihard bewijs oplevert, wordt een verband tussen het gebruik van fungiciden in ons milieu en het ontstaan van resistentie bij schimmels die infecties veroorzaken bij de mens meer en meer waarschijnlijk. Verweij: ‘Het is belangrijk om het bewijs sluitend te krijgen, maar misschien is het nóg belangrijker om te onderzoeken met welke maatregelen we die resistentievorming kunnen stoppen en voorkomen.’/Persbericht UMC St Radboud

Online publicatie in PLoS ONE:
Triazole Fungicides Can Induce Cross-Resistance to Medical Triazoles in Aspergillus fumigates – Eveline Snelders, Simone M. T. Camps, Anna Karawajczyk, Gijs Schaftenaar, Gert H. J. Kema, Henrich A. van der Lee, Corné H. Klaassen, Willem J. G. Melchers, Paul E. Verweij.