Leenstelsel (2): Hoe studietaks leenstelsel werd
In 2012 waren de leden van GroenLinks nog fel tegen een sociaal leenstelsel. Onlangs stemde de partij toch in. Hoe kan dit gebeuren? Volgens gemeenteraadslid van GroenLinks Nijmegen en Radboudalumnus Lisa Westerveld speelde het Centraal Planbureau hierin een grote rol.
‘Iedereen gaat er door het leenstelsel op vooruit.’ Van alle uitspraken die ik de afgelopen week over het leenstelsel hoorde, spande deze van minister Bussemaker de kroon. Op Twitter stelde @minOCW: ‘Maximale aanvullende beurs gaat van 258 naar 365 euro’, zonder te vermelden dat de basisbeurs voor deze groep gewoon verdwijnt. D66 maakte een mooie infographic over investeringen in het onderwijs en verzuimde te melden waar het geld vandaan komt. In een mail naar leden van GroenLinks stelt Bram van Ojik. ‘Kortom: ik ben tevreden over het eindresultaat. Het is in lijn met ons programma. Het is een eerlijker stelsel. Het geeft goede waarborgen voor de toegankelijkheid en investeert fors in de kwaliteit.’
En vooral dat laatste doet pijn. GroenLinks was immers, net als de PvdA, lang voor een stelsel van studietaks, waarbij de studenten een hogere beurs kregen en afgestudeerden een ‘collectieve schuld’ hadden die ze naar rato van inkomen terugbetaalden. De sterkste schouders dragen in dit stelsel dus echt de zwaarste lasten. En iedereen kan studeren zonder financiële zorgen.
Helaas werd het idee van een collectieve schuld door de jaren heen minder populair. De PvdA nam in 2004 definitief afscheid van dit stelsel, nadat een aantal PvdA-Kamerleden pleitte voor meer marktwerking in het onderwijs. GroenLinks bleef langer voorstander van studietaks. Totdat de tendens ontstond plannen uit verkiezingsprogramma’s te reduceren tot keiharde euro’s. De doorrekeningen van het Centraal Planbureau kregen een steeds belangrijkere rol in de media. En het afschaffen van de studiefinanciering is volgens het CPB een forse investering in het onderwijs. Net zoals grotere klassen economisch gunstig zijn, maar dat terzijde.
Feit is dat politieke partijen gevoelig zijn voor de waardering van het Planbureau en niet zelden hun plannen herzien vanwege economische doorrekeningen. Op het GroenLinks-congres voor de verkiezingen van 2012 lag dan ook een verkiezingsprogramma met daarin een leenstelsel voor. Met een aantal aanvullende voorwaarden om het stelsel sociaal te houden, dat dan weer wel. Het stuitte op groot verzet. Onder meer van jongerenclub DWARS en de werkgroep onderwijs, namens wie ondergetekende een amendement heeft ingediend om het te schrappen. Helaas zonder succes, en met een minimale meerderheid was een ‘sociaal’ leenstelsel plotseling het streven van GroenLinks.
Het was dan ook geen verrassing dat minister Bussemaker haar heil zocht bij D66 en GroenLinks toen bleek dat haar eerdere voorstel – een leenstelsel waar helemaal niets sociaals aan was – geen meerderheid zou krijgen in de Eerste Kamer. Gelukkig gaf GroenLinks het leenstelsel een sociaal randje. Immers in het huidige voorstel dragen afgestudeerden tot maximaal 4 procent van hun bruto loon af en zit je onder het minimumloon, dan hoef je niets terug te betalen. Ook komt het bespaarde bedrag ten goede aan de ‘kwaliteit en toegankelijkheid’ van het onderwijs. Dat klinkt reuze mooi, maar wie beter kijkt, ziet dat het bedrag gewoon bij de lumpsum komt. Vooralsnog is er geen enkele garantie dat bestuurders het niet gaan gebruiken voor andere zaken.
Tijdens het onderhandelingsproces is een aantal keer overleg geweest. Met de werkgroep onderwijs van GroenLinks en ook met ondergetekende. En ja, de bezwaren tegen het leenstelsel zijn meerdere malen op tafel gelegd. Voorstellen om het socialer te maken ook, met het besef dat de onderhandelingsruimte minimaal was doordat PvdA-minister Bussemaker en de VVD helemaal geen sociale voorwaarden wilden opnemen. Dat kost immers bakken met geld.
Wat mij betreft is het stelsel dat nu voorligt niet sociaal genoeg en had GroenLinks niet moeten tekenen. Maar zoals dat hoort in een democratie, beslissen uiteindelijk de gekozen volksvertegenwoordigers, niet de mensen die zich er vanaf de zijlijn tegenaan bemoeien. Toch ben ik even niet zo trots op mijn partij.
Lisa Westerveld, oud-voorzitter LSVb en gemeenteraadslid voor GroenLinks Nijmegen
: Hoe studietaks leenstelsel werd&p[url]=https%3A%2F%2Fwww.voxweb.nl%2Fnieuws%2Fleenstelsel-2-hoe-studietaks-leenstelsel-werd&p[images][0]=%3Cimg+src%3D%22https%3A%2F%2Fwww.voxweb.nl%2Fwp-content%2Fuploads%2F2014%2F06%2F8733967750_f80410aa6b_z.jpg%22+class%3D%22attachment-post-thumbnail+size-post-thumbnail+wp-post-image%22+alt%3D%22%22+decoding%3D%22async%22+%2F%3E){kind=link}
Simooone schreef op 4 juni 2014 om 15:23
Het lijkt me ook niet zo verstandig van de partij. Ze wordt toch al veel in 1 adem genoemd met D66, als partij voor progressieve hogeropgeleiden, en D66 is vele malen groter. Een GL dat zich niet van die partij weet te onderscheiden, of enkel op schaliegasgebied weet te onderscheiden, gaat het niet redden in de stemhokjes.
student schreef op 4 juni 2014 om 16:19
Ik vind de maximering op een bepaald percentage dan wel weer sympathiek. Volg me even in deze -niet perfecte- vergelijking.
Als je zo veel leent dat je het later nooit meer terug kan betalen, komt dat effectief neer op 4% studietaks als je veel verdient en 2% studietaks vanaf bijstandsniveau? Als je minder leent en je kan het wel afbetalen, dan duurt je studietaks niet je hele leven (hoera).
En het voordeel is dat mensen niet naar het buitenland gejaagd worden (zoals in Australië) om hun studietaks te ontwijken.
Ik begrijp dat dit niet helemaal hetzelfde is als studietaks (denk aan hypotheek, rijke ouders die de studieschuld/”studietaks” van hun kinderen betalen, etc.), maar individueel gezien weet ik dat de overheid mijn studieschuld betaalt als ik later maximaal 4% meer inkomstenbelasting betaal. Dat klinkt al een stuk minder eng dan dertigduizend euro schuld.
Lisa Westerveld schreef op 4 juni 2014 om 17:07
@Simooone, gelukkig gaat het – afgaande op het aantal stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen – weer wat beter met GroenLinks. Dat heeft er volgens mij mee te maken dat er een aantal erg actieve Kamerleden zijn, ook op onderwerpen als zorg en de financiele sector.
@student, jep, de maximering op 4 procent van het bruto loon vind ik ook sympathiek en sociaal, ik ben blij dat die maatregel in het voorstel zit. Studietaks is een heel ander stelsel. Mocht je daar meer over willen weten, dan zou je dit kunnen lezen: http://vrij-zinnig.nl/wp/2012/02/08/stufi-leenstelsel-studietax/
student schreef op 5 juni 2014 om 09:43
Ha Lisa,
Dank voor je antwoord 🙂 Een ding begrijp ik echter oprecht niet.
Laten we studietaks pakken zoals uitgelegd op deze site: http://bureaudehelling.nl/artikel/stufi-leenstelsel-studietax . Dat komt redelijk overeen met het GL-voorstel, toch? Als we de maatregelen aflopen, zijn ze volgens mij allemaal makkelijk te ‘emuleren’ met het huidige stelsel.
> De studiebeurs wordt verhoogd zodat iedere student kan studeren en voorzien in zijn levensbehoefte, zonder dat het noodzakelijk is er fors naast te werken of te lenen;
Leen maximaal bij.
> Het collegegeld wordt afgeschaft;
Vraag collegegeldcrediet aan.
> De studieschuld wordt vervangen door een collectief studiefonds, waaraan alle studenten na het afstuderen bijdragen;
Dat is nu een persoonlijk studiefonds, maar volgens mij zijn de verschillen minimaal. Kijk maar:
> Afgestudeerden betalen niet een vast bedrag, maar een klein percentage van hun inkomen gedurende een aantal jaar (dit zijn variabelen);
In het voorstel: wanneer je zoveel leent dat je volledig kan voorzien in je studie en levensonderhoud, betaal je 2 tot 4 procent per jaar voor (waarschijnlijk) 35 jaar.
> Het bedrag dat iemand terug moet betalen hangt wel af van het aantal maanden dat hij gestudeerd heeft. In het oorspronkelijke plan draagt een afgestudeerde per gestudeerde maand een bepaald bedrag bij.
Als je minder lang studeert, wordt de kans aanzienlijk groter dat je binnen 35 jaar volledig kan afbetalen. Er zit dus al een ‘soort’ van koppeling in.
Er zijn nog steeds verschillen: omdat je een reële schuld hebt, is hyptheekaanvraag misschien een probleem (maar dat lijkt mee te vallen: http://www.scienceguide.nl/201406/meer-schuld-en-toch-meer-hypotheek.aspx) en bij studietaks betalen ook rijkelui’s kinderen mee aan het fonds, terwijl die nu geen persoonlijke studieschuld opbouwen.
Aan de andere kant, je verjaagt in dit stelsel je hogeropgeleiden niet naar het buitenland waar ze geen belasting betalen.
Maar zijn dat echt alle verschillen of zie ik iets over het hoofd? Anders is dit toch ‘bijna’ studietaks?
Lisa Westerveld schreef op 5 juni 2014 om 11:09
Het grootste verschil is dat studietaks een soort van extra belastingschaal is. Als je na je afstuderen meer verdient, betaal je absoluut gezien meer, dus je betaalt mee aan het collectieve studiefonds. Maar je analyse klopt hoor; in het onderhandelingsproces heeft GroenLinks geprobeerd om een aantal elementen uit studietaks in het voorstel te krijgen. Dit voorstel is ook een stuk socialer dan een ‘zuiver’ leenstelsel waarbij afgestudeerden hun schuld volledig moeten afbetalen.