Wetenschappelijke resultaten zijn steeds vaker gratis in te zien via open access. Voor leermateriaal dat op hogescholen en universiteiten wordt gecreëerd, bestaat iets vergelijkbaars: edusources. Nog onvoldoende docenten weten dit ‘open education-platform' te vinden. Daar wil het Radboud Open Education Team verandering in brengen.

Onderzoekers doen hun werk met publiek geld, dus is het logisch dat de uitkomsten via open access voor een breed publiek beschikbaar worden gemaakt. Naast onderzoek wordt er aan een universiteit ook veel onderwijs gegeven. Docenten doen vaak hun uiterste best om een mooi lesprogramma samen te stellen met informatief en betekenisvol leermateriaal. Vaak verdwijnt dit zelfgemaakte materiaal na een collegereeks opnieuw in hun eigen la.

Zonde, want er is een grote kans dat een collega-docent aan dezelfde of een andere universiteit een vergelijkbaar vak geeft en staat te springen om rechtenvrij onderwijsmateriaal. Een Nijmeegse kennisclip over retorica kan immers ook goed gebruikt worden in Maastricht of Groningen.

Het Nederlandse open leermaterialen platform edusources moet voor die uitwisseling gaan zorgen. Edusources is een landelijk platform met digitale leermaterialen, gemaakt door het personeel van hogescholen en universiteiten. Docenten kunnen er gratis leermateriaal vinden om te gebruiken in hun eigen onderwijs, of zelfgemaakt onderwijsmateriaal delen met anderen. De kwaliteit en het auteursrecht zijn gecontroleerd doordat men in vakcommunity’s samenwerkt. Een vaste groep docenten checkt de inhoud en bibliotheekmedewerkers voegen metadata toe.

‘Je kunt elkaar landelijk werk uit handen nemen’

Coördinator Open Education & Informatievaardigheden Monique Schoutsen en informatiespecialist Jeroen Bos vormen samen het Radboud Open Education Team. Hun doel: meer Radboud-docenten bekend maken met edusources. Zij stimuleren en helpen hen om eigen (leer)materiaal op het platform te delen, zoals kennisclips, lezingen van Radboud Reflects of informatieve podcasts.

‘Stel dat je als docent lesmateriaal nodig hebt over spijkerschrift, dan kun je dat zelf gaan maken. Maar als je in edusources ziet dat ze daar in Leiden al een hele mooie kennisclip of e-learningmodule over hebben, waarom zou je die dan opnieuw gaan maken? Je kunt elkaar landelijk werk uit handen nemen’ vertelt Monique Schoutsen.

Leermateriaal hergebruiken

‘Een belangrijk verschil van open education met open access is dat gebruikers het beschikbaar gestelde leermateriaal naar eigen behoefte mogen hergebruiken’, vervolgt ze. ‘Je mag er stukken uitknippen, er iets aan toevoegen en er helemaal je eigen draai aan geven.’

‘Waar open access met name een Europese beweging is, is open education vooral vanuit Amerika over komen waaien’, vult collega Jeroen Bos aan. ‘Daar zijn veel studenten met een te laag inkomen om dure leermaterialen aan te schaffen, tekstboeken zijn prijzig. Op grote platforms als OER commons kunnen docenten hun gratis leermateriaal aanbieden.’

Ook aan het materiaal dat de meeste Nederlandse docenten gebruiken hangt vaak een hoog prijskaartje omdat het wordt uitgebracht door commerciële uitgeverijen, vertelt Bos. Het liefst zou hij dan ook zien dat docenten in de toekomst zo min mogelijk van dit commerciële materiaal gebruiken en meer zelf creëren en hergebruiken.

‘Het kost de universiteit veel geld om licenties af te sluiten op leermateriaal’

‘We werken aan meer bewustwording bij docenten dat het de universiteit geld kost om licenties af te sluiten op dit dure leermateriaal. Dus als er andere kwalitatief goeie leermaterialen voor handen zijn op een platform als edusources, kies daar dan alsjeblieft voor.’

Schoutsen: ‘Het probleem is alleen dat veel docenten nog niet weten dat dit bestaat, aan ons de taak om dit te veranderen.’

Ook studenten kunnen edusources raadplegen en – na instemming van een begeleidende docent – materiaal toevoegen. Een voorbeeld daarvan is een essay over zijn ervaringen met archiefonderzoek van geschiedenisstudent Jakob Jung.

Meer materiaal uit Nijmegen

Om open education een grotere rol te laten spelen aan de Nijmeegse universiteit deed het Radboud Open Education Team in 2022/2023 mee aan een pilot van edusources. Daar kwamen twee actieve vakcommunity’s uit voort: een community Neerlandistiek onder leiding van hoogleraar Marc van Oostendorp en een community ‘Wijze woorden’ onder leiding van hoogleraar Bé Breij. Beide community’s zijn volgens Bos en Schoutsen inmiddels rijkelijk gevuld met digitale leermaterialen. Daarnaast zijn er  nog twee Nijmeegse vakcommunity’s die in de opstartfase zitten: Goed in Geesteswetenschappen (GiG) en Geschiedenis van de Oudheid & Middeleeuwen.

Dit jaar zetten Bos en Schoutsen bovendien een nieuwe stap in hun open education-missie, samen met de Radboud University Press werken ze aan open textbooks. Dit zijn open interactieve boeken waarin je naast tekst bijvoorbeeld ook video’s en oefeningen voor studenten kunt zetten.

Bos: ‘Bij talen kun je dan bijvoorbeeld oefeningen toevoegen waarin je aan je uitspraak werkt en waar je ook direct feedback op krijgt.’ Een ander bijkomend voordeel ten opzichte van papieren uitgaves: je kunt de boeken regelmatig updaten met nieuwe kennis. ‘In sommige vakgebieden, denk bijvoorbeeld aan AI, gaan de ontwikkelingen zo snel, dan is een papieren uitgave van een commerciële uitgever soms alweer gedateerd zodra hij uitkomt’, aldus Schoutsen.

Radbouddocenten die willen experimenteren met open education of dat al doen, verzoeken Bos en Schoutsen om contact met hen te zoeken via [email protected]. Schoutsen: ‘Wij kunnen begeleiding bieden, maar worden zelf ook graag geïnspireerd door actieve collega’s. Ons einddoel is dat al het leermateriaal uiteindelijk open is, tenzij er goede redenen voor zijn om dat niet te doen. Maar dat zal nog wel even duren.’