Hij noemt ze maximalisten, zijn generatiegenoten, de twintigers van nu. Of: de prestatiegeneratie. Omdat ze zo’n drang hebben om in alles uit te blinken. In zijn boek De Prestatiegeneratie onderzoekt Jeroen van Baar (23), vanaf februari promovendus bij neurowetenschappen in Nijmegen, waar die drang tot excelleren vandaan komt.

Zelf was Jeroen van Baar gedurende zijn schoolloopbaan overigens ook druk bezig met excelleren. Als kind kreeg hij het stempel hoogbegaafd en hij realiseerde zich dat zijn omgeving veel van hem verwachtte. Hij studeerde aan het University College in Utrecht, haalde er goede cijfers en vertrok voor een stage naar het prestigieuze École normale supérieure in Parijs. Pas aan het einde van zijn studie kwam hij erachter dat zijn drang tot excelleren hem niet de bevrediging bracht waarop hij had gehoopt. Op de Carrièrebeurs in de Amsterdamse RAI liep hij aan tegen duizenden andere excellente studenten en afgestudeerden, met nog hogere cijfers en nog prestigieuzer stageadressen.

Waar was hij al die tijd mee bezig geweest? Had hij echt gedacht dat dat maximale ook  bereikbaar was? Hij kreeg op de beurs niet eens een uitnodiging om te praten met de grote werkgevers: Shell, Unilever of KLM. In zijn boek wijst Van Baar met de beschuldigende vinger naar de opvoeders van zijn generatie: ouders en docenten. ‘Hun generatie heeft ons, de twintigers van nu, opgevoed met het idee dat we alles kunnen bereiken als we het maar proberen.’ Daarbij beschikken ouders, zegt hij, ‘ondanks alle vriendschappelijkheid’, over een impliciete ranglijst van studies en banen, waarop ze hun kroost zo hoog mogelijk willen afleveren.

Van Baar schrijft ook over ‘de excellentiehype’ in het hoger onderwijs en de competitieve onderwijscultuur ‘waar het ministerie de afgelopen jaren zo mee dweept’. ‘De Nederlandse studententijd, die bekend stond om zijn onbezorgde karakter en die ruimte gaf aan zelfontplooiing van de student, wordt in sneltreinvaart vervangen door een neoliberale competitiecultuur waarin cijfermatig uitblinken centraal staat. Deze cultuur bevestigt het idee dat je beter moet zijn dan de rest om gelukkig te kunnen worden.’

De oplossing? Ophouden met het ‘rupsje-nooit-genoegdenken’. Van Baar doet dat door te pleiten voor de waarde van het middelmatige en het belang van de doorsnee. Want: ‘Wie altijd op zoek is naar een betere optie zal nooit tevreden zijn’. Zelf heeft hij besloten niet te kiezen voor een carrière in het bedrijfsleven. In februari begint hij als PhD  neurowetenschappen in het Nijmeegse Donders Instituut. / Martine Zuidweg

De Prestatiegeneratie verschijnt vandaag bij uitgeverij Atlas Contact.