Op Lowlands Science staan ieder jaar grappige en verrassende experimenten. Maar leveren deze onderzoeken ook daadwerkelijk relevante wetenschappelijke inzichten op? Drie wetenschappers aan het woord. 'Een voordeel van het festival is dat je heel makkelijk proefpersonen kunt vinden.'

Net als de afgelopen drie jaar staan Nijmeegse onderzoekers dit weekend op Lowlands Science. Festivalbezoekers kunnen deelnemen aan wetenschappelijke experimenten. De onderzoekjes op Lowlands hebben op het eerste oog een grote ‘fun’-factor: denk aan speeddaten op basis van DNA-tests of een zombie-epidemie simuleren. Dat terwijl elke universiteit betaalt om aanwezig te mogen zijn op Lowlands Science – vijfduizend euro per experiment. Het roept de vraag op: leveren de onderzoeken wetenschappelijk gezien wel iets op?

Ceci Verbaarschot, promovendus Donders Instituut. Onderzoek: typen met je brein, Lowlands 2017

Welk onderzoek voerde je op Lowlands uit?
‘Op Lowlands testten we een applicatie waarmee mensen zonder handen woorden kunnen typen. De proefpersonen werden met een badmuts vol elektroden voor een scherm met flikkerende letters gezet. Iedere letter flitste in zijn eigen unieke ritme. Via de badmuts konden we registreren welk flitspatroon de proefpersonen zagen, en dit zetten we vervolgens om in een letter op de computer. Met deze applicatie daagden we de Lowlandsbezoekers uit om samen een verhaal te typen: iedereen voegde een aantal woorden toe aan een lopend verhaal.’

Waarom was Lowlands bij uitstek geschikt voor dit experiment?
‘De applicatie die we hebben ontwikkeld hadden we tot dusver alleen nog in het lab getest. Maar de applicatie is ontwikkeld als hulpmiddel voor ALS-patiënten. Daarom is het belangrijk dat hij ook bij mensen thuis in allerlei verschillende omstandigheden werkt. Lowlands diende als meest extreme beproeving voor onze apparatuur: hoe goed werkte onze applicatie bij een grote groep Lowlandsbezoekers in een omgeving vol licht en geluid?

‘Nog een voordeel van Lowlands was dat het heel makkelijk was om proefpersonen te vinden. We hebben bijna honderd mensen getest. Normaal duurt het weken tot maanden om zoveel proefpersonen naar het lab te krijgen, en dan heb je ook nog eens vooral psychologiestudenten. Op Lowlands zijn de proefpersonen veel diverser.’

Is onderzoek op Lowlands vooral ‘fun’ of ook van wetenschappelijke waarde?
‘Voor mijn gevoel voegt het echt iets toe. Het is een fijne mogelijkheid om in één keer zoveel mensen buiten het lab te testen. Plus: het is een mooie kans om je onderzoek aan zoveel mensen te presenteren. Laten zien wat je doet als wetenschapper aan mensen buiten de universiteit is immers ook belangrijk.’

Rob ter Horst, promovendus Radboudumc. Onderzoek: grieperig door de kou, Lowlands 2017

Welk onderzoek voerde je op Lowlands uit?
‘We wilden achterhalen welke invloed kou op ons immuunsysteem heeft. Is het echt zo dat je door kou sneller de griep krijgt? We lieten festivalbezoekers voor een paar minuten in een koud badje plaatsnemen. Vóór en na het bad namen we bloed af. Vervolgens voegden we een onderdeel van het griepvirus toe aan beide bloedmonsters, om te kijken naar verschillen in de reactie van het immuunsysteem. We hebben al wat voorlopige resultaten, maar die kan ik nog niet delen voor we gaan publiceren.’

Waarom was Lowlands bij uitstek geschikt voor dit experiment?
‘Het grootste voordeel is dat je in korte tijd heel veel mensen kunt werven. Bij een eerder onderzoek hadden we anderhalf jaar nodig voor vijfhonderd proefpersonen en op Lowlands vonden we er bijna tweehonderd in slechts drie dagen.’

‘Of het niet een probleem was dat proefpersonen hadden gedronken? Mensen hoefden niet nuchter te zijn. Ons criterium was dat ze aan de rijlimiet zouden voldoen. Daarvoor hebben we wel een alcoholtest bij alle deelnemers uitgevoerd.’

Is onderzoek op Lowlands vooral ‘fun’ of ook van wetenschappelijke waarde?
‘Eén van de doelen van het experiment was om mensen enthousiast te maken over wetenschap. Maar dat was absoluut ondergeschikt aan het daadwerkelijke onderzoek. In dit onderzoek zat een hoop geld. Niet alleen van het Radboudumc dat onze inschrijfkosten heeft betaald, maar ook van ons lab voor alle materialen. Dan wil je wel dat er serieuze resultaten worden geboekt. We waren iedere dag vanaf een uur voor de opening van het festival tot ’s avonds aan het werk. Voor een gratis ticket hoefden we het dus ook niet te doen.’

Floris Klumpers, docent Donders Instituut. Onderzoek: plankenkoorts, Lowlands 2017

Welk onderzoek voerde je op Lowlands uit?
‘We hadden een eigen tent met een podium tot onze beschikking. Bezoekers konden op dit podium optreden met een eigen act: muziek maken, een toneelstuk opvoeren of moppen tappen. Intussen keken wij wat de podiumvrees met deze proefpersonen deed. Die stressreacties waren ons voornaamste onderzoeksonderwerp.’

Waarom was Lowlands bij uitstek geschikt voor dit experiment?
‘Als je als onderzoeker stress wilt onderzoeken maak je normaal gesproken mensen gestresst in het lab. Bijvoorbeeld door ze een moeilijke rekentaak uit te laten voeren waarbij ze geëvalueerd worden. Dat is natuurlijk heel kunstmatig. We wilden kijken of dezelfde fenomenen bij proefpersonen optreden in een natuurlijke setting en daarvoor was zo’n podium op Lowlands een ideale omgeving.’

‘Een interessante ontdekking was dat de proefpersonen, ondanks een toename van het stresshormoon cortisol, heel positief op hun optreden terugkeken. Normaal zien we cortisol vooral in een negatief daglicht. Dat onze proefpersonen ondanks de stress positief gestemd waren, geeft aan dat stress niet alleen negatief hoeft te zijn.’

Is onderzoek op Lowlands vooral ‘fun’ of ook van wetenschappelijke waarde?
‘We hebben het onderzoek heel serieus en met veel toewijding uitgevoerd, en hebben er een goed gevoel over dat we het in een goed tijdschrift kunnen publiceren. De onderzoeken zijn ‘fun’ in de zin dat het een leuke ervaring is, maar tegelijk is het ook een manier om ingewikkelde wetenschap uit te leggen aan een groot publiek.’