Tien jaar geleden zette het Nijmeegse Centrum voor Parlementaire Geschiedenis de eerste stap voor de biografie over Ruud Lubbers. Het boek is er nog steeds niet. ‘Lubbers zat zichzelf in de weg’, aldus Johan van Merriënboer, co-auteur van de biografie die in 2021 het licht zal zien.

De aan het CPG verbonden onderzoekers Johan van Merriënboer en Carla van Baalen leerden de gisteren overleden Lubbers kennen toen ze werkten aan hun eerdere biografie over Andries van Agt en het boek over de kabinetsformaties 1977-2012. Na verschijning van de biografie in 2008 werd meteen een start gemaakt voor de biografie van de langst zittende na-oorlogse premier van Nederland Ruud Lubbers (1982 – 1994). ‘De gesprekken verliepen moeizaam’, zegt Van Merriënboer.

Wispelturige Lubbers

Bij de eerste gesprekken manifesteerde Lubbers zich als een groot verteller, maar toen de biografen bij hem terugkwamen om zijn verhalen te checken aan de hand van documenten en andere getuigenissen, werd de sfeer slechter. Van Merriënboer blikt terug: ‘Dat vond-ie niet leuk, ik denk dat het werken met ons te confronterend voor hem werd. Hij werd steeds wispelturiger.’

Van Merriënboer wijt de weerbarstigheid van de oud-premier deels aan zijn karakter: ‘Hij wil overal greep op houden, en dat is voor de wetenschappelijke biografie die wij maken bepaald niet de bedoeling. Wij bepalen de inhoud. Dat was voor Lubbers moeilijk om mee om te gaan.’ Ook de slechte ervaringen in zijn periode na het premierschap, met als dieptepunt de beschuldiging van ‘billenknijper’ – in zijn periode bij de Verenigde Naties in 2003– stonden volgens Van Merriënboer een openhartige houding in de weg.

Steeds depressiever

De biograaf denkt dat Lubbers door zijn zeer terughoudende opstelling in het begin ‘zichzelf in de voet heeft geschoten’. Als Lubbers meer afstand van zijn eigen ervaringen zou nemen, had de biografie kunnen helpen aan een evenwichtiger beeld van de man. ‘Met maandelijkse goede gesprekken had hij zijn traject samen met ons kunnen delen, dan zou de negatieve lading die nu jarenlang heeft overheerst in beter perspectief zijn geplaatst.’

‘Hij wil overal greep op houden, en dat is voor een wetenschappelijke biografie niet de bedoeling’

Maar anders dan bij de biografieën over Van Agt en Piet de Jong, werden de gesprekken alleen maar sporadischer. ‘Hij werd naar het einde toe steeds depressiever, had ook problemen met het hart.’ Echt goed heeft Van Merriënboer Lubbers niet leren kennen. ‘Hij was ondoorgrondelijk, een wat afstandelijke en in zichzelf gekeerde man.’

Is het gunstig of ongunstig voor de biograaf dat het object van studie is overleden? Aan de ene kant gunstig, want er zijn nu minder blokkades te verwachten van Lubbers zelf. ‘Maar het is toch vooral jammer. Hij is betrokken geweest bij zulke ingewikkelde dossiers, daar hadden we nog graag voor bij hem aangeklopt’, aldus de biograaf.

Man van mooie praatjes

Nee, echte geheimen uit het leven van Lubbers kan Van Merriënboer nog niet prijsgeven, en de vraag is of dit in de uiteindelijke biografie gaat gebeuren. Wél zal daarin het beeld van de no nonsens-premier uit de wereld worden geholpen. ‘In zijn eerste kabinetten waren het de ministers om hem heen die wisten door te pakken, De Koning, Deetman, Ruding. Lubbers was eerder de man van het Lubbersiaans, wollig taalgebruik dan van de no-nonsens.’

Neemt niet weg dat ook volgens Van Merriënboer zijn verdiensten als econoom en dossiertijger overeind blijven. ‘In de dossiers was hij gelijkwaardig aan alle andere ministers, en als econoom was-ie werkelijk geniaal. Als er weer nieuwe economische cijfers kwamen, doorzag hij die onmiddellijk en kon hij ze naar zijn hand zetten. Verbluffend hoe hij dat deed.’ Hij heeft het land inderdaad door de crisis gesleept, aldus de biograaf, ‘maar dat deed-ie echt niet in z’n eentje.’

Aankloppen bij Shell

De biografie wordt verwacht in 2021. Niet alleen Lubbers zat het project in de weg, ook het geld. De premierboeken van het CPG zijn niet ‘onze corebusiness’, zegt Van Merriënboer. ‘We moeten daar geld voor binnenhalen, voor het Lubbers-project zijn we financieel nog niet rond. ‘Misschien moeten we eens aankloppen bij Shell, overweegt hij: ‘Lubbers was architect van het aardgasbesluit midden jaren tachtig, waarmee de NAM en Shell onvoorstelbare bedragen hebben verdiend. Die mogen wel eens wat terugdoen.’