Emoties weergeven in kunst is een kunst op zich. Schilders in de Gouden Eeuw maakten er hun specialiteit van. Nijmeegse wetenschappers van het Behavioural Science Institute werkten mee aan een expositie over die kunst in het Frans Hals Museum.

Onderzoek combineren met kunst. Gijs Bijlstra, wetenschapper bij het Nijmeegse Behavioural Science Institute keek even raar op toen hij en Ron Dotsch een uitnodiging kregen van het Frans Hals Museum. ‘Enkele maanden geleden liet het museum weten dat er een tentoonstelling kwam rondom het thema emoties in de schilderkunst in de Gouden Eeuw’, vertelt hij. In die periode draaide het in de schilderkunst om het overtuigend in beeld brengen van menselijke emoties. ‘Mijn onderzoek gaat over het herkennen van emoties in gezichtsuitdrukkingen.’ De medewerkers van het museum wilden met behulp van hedendaags onderzoek de kijk op emoties in het heden en het verleden combineren.

Omgeving
Bijlstra ging de uitdaging aan. Samen met collega’s Ron Dotsch en Erik van den Berge zocht hij drie schilderijen uit. In een van de werken plaatsten ze bijvoorbeeld een vrouwengezicht uit een ander schilderij (zie afbeelding). Hoe mensen de emotie in het gezicht lezen blijkt niet alleen afhankelijk van de gezichtsuitdrukking, maar ook van de omgeving waarin deze emotie wordt geuit.

Via een tablet kunnen museumbezoekers de emoties in de bewerkte schilderijen benoemen. Naast hun eigen keuze krijgen ze ook de antwoorden van andere museumbezoekers te zien en lezen ze hoe proefpersonen aan de Radboud Universiteit het originele schilderij beoordeelden.

Een echte kunstkenner is Bijlstra door de samenwerking niet geworden, maar een kunstliefhebber des te meer. ‘Voor het project heb ik het museum nu meerdere malen in korte tijd bezocht. De Mulat van Frans Hals en Democritus van Johannes Moreelse behoren tot mijn favoriete werken uit de tentoonstelling.’

De antwoorden van de bezoekers worden niet gebruikt voor vervolgonderzoek. ‘Onze bijdrage aan de tentoonstelling is met name een illustratie van recent wetenschappelijk onderzoek. We wilden hieraan meedoen omdat het gewoon een bijzonder en leuk project is. Een manier om de wetenschap toegankelijk te maken.’ / Jolene Meijerink

De tentoonstelling ‘Emoties. Geschilderde gevoelens in de Gouden Eeuw.’ is tot en met 15 februari te zien in het Frans Hals Museum.