Onderzoeksfinancier NWO presenteerde begin deze maand plannen om de kans op honorering van subsidieaanvragen te verhogen. Momenteel wordt slechts één op de acht onderzoeksprojecten gefinancierd. De Vakbond voor de Wetenschap VAWO noemt de nieuwe plannen ‘een druppel op de gloeiende plaat’.

Voorzitter Marijtje Jongsma van de Vakbond voor de Wetenschap (VAWO) is teleurgesteld over de nieuwe plannen van onderzoeksfinancier NWO. Die plannen moeten de kans van wetenschappers op onderzoekssubsidies verhogen.  Jongsma noemt de voorstellen weliswaar ‘haarscherp van analyse’, maar ineffectief in de uitwerking. Zo wordt het door velen gehekelde Dagobert-Duck-effect – iemand met geld verwerft makkelijker nóg meer geld – niet aangepakt. ‘Curieus, want dergelijke maatregelen zijn relatief eenvoudig in te voeren. Daarbij: andere landen pakken dit fenomeen wél aan.’

Vooral onderzoekers met tijdelijke aanstellingen worden afhankelijker van universiteiten, vreest Jongsma. ‘NWO wil de universiteiten een voorselectie laten maken van in te dienen aanvragen. Hiermee ontneem je eigenwijze, onafhankelijke wetenschappers de mogelijkheid om zelfstandig geld te verwerven en zich, onafhankelijk van hun werkgever, te profileren.’ De Vernieuwingsimpuls van NWO is alleen nog in naam persoonsgebonden, aldus haar kritiek. ‘Dan kun je beter het budget van NWO rechtstreeks naar de eerste geldstroom van de universiteiten overhevelen. Dat is eenvoudiger en efficiënter.’

Toenemende frustraties

Ook de maatregel om een subsidie pas te honoreren bij voldoende budget stuit op kritiek. ‘Hierdoor nemen de frustraties onder wetenschappers die nog geen vaste baan hebben alleen maar toe: instrumenten en calls verdwijnen immers achter de horizon van hun tijdelijke aanstelling.’

‘Hiermee ontneem je eigenwijze, onafhankelijke wetenschappers de mogelijkheid om zelfstandig geld te verwerven’

Jongsma verwacht niet veel van de maatregel om aanvragen van onderzoeksgroepen te integreren onder toezicht van NWO. ‘Dat is een vorm van sturing van bovenaf, terwijl samenwerking bij uitstek het beste werkt als dit bottom-up gebeurt. Dat laten allerlei onderzoeken zien. Ik verwacht niet dat dit tot heel vruchtbare projecten leidt.’

Plan verworpen

Radboud-hoogleraar Frits Vaandrager had vorig jaar ook een plan gelanceerd  om de kans op honorering te verhogen: universiteiten mogen elk jaar precies zoveel aanvragen indienen als het aantal honoreringen van de laatste vier jaar, wat vanzelf leidt tot een honoreringspercentage van 25 procent. Tot zijn teleurstelling heeft NWO het voorstel verworpen. ‘Ik heb begrepen dat NWO er in principe wel voor was, maar dat de universiteiten het hebben tegengehouden.’

NWO wil de aanvraagdruk verlichten door de universiteiten een steviger vinger in de pap te geven, maar volgens Vaandrager zal de door NWO verlangde ‘inbeddingsgarantie’ niet leiden tot minder aanvragen. ‘Universiteiten zijn toch geneigd om onderzoekers de kans te geven om een aanvraag in te dienen, want een gehonoreerde beurs is altijd meegenomen.’

Subsidiegeld verdelen

Wel goed in het NWO-plan noemt Vaandrager de betere afstemming van de aanvragen voor de Europese beurzen (de ERC-grants) en de Vernieuwingsimpuls. ‘Dat zal de aanvraagdruk wel kunnen verlagen, omdat mensen dan gaan kiezen voor ofwel een ERC- ofwel een VI-aanvraag.’

Vaandrager is niet verbaasd dat het voorstel van Marten Scheffer, van de Wageningse universiteit, het niet gehaald heeft. Hierin zouden onderzoekers het geld onderling verdelen en NWO in feite overbodig maken. Het idee is nu dat een aantal promovendi zo’n model verder uitwerken. ‘Dat is precies mijn idee. Maar het is goed om het plan van Scheffer eerst in het klein en met simulaties te testen of het werkt, en het dan pas op te schalen. De wetenschappelijke aanpak inderdaad.’