Wereldleiders moeten zich harder inzetten om klimaatverandering tegen te gaan. Die oproep stond vorige week in meer dan tweehonderd medisch-wetenschappelijke tijdschriften. Hoogleraar Marcel Olde Rikkert is een van de opstellers van het hoofdredactionele commentaar.

Olde Rikkert, hoogleraar klinische geriatrie bij het Radboudumc, is hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Dat vakblad was een van de zeventien initiatiefnemers van de oproep waaraan vervolgens 230 medische tijdschriften meededen. Daaronder zaten ook veel topbladen als The Lancet, NEJM en het British Medical Journal. Volgens de hoogleraar is het hard nodig dat ook artsen van zich laten horen in het klimaatdebat.

Is het niet aan klimaatwetenschappers om zo’n oproep te doen, in plaats van aan artsen?

‘Klimaatverandering is relevant voor iedereen, niet alleen voor klimaatwetenschappers. Ook binnen de geneeskunde merken we de negatieve gevolgen. Die zien we nu al dagelijks in de behandelkamer. Wij vinden het daarom noodzakelijk om ook als artsen druk te zetten op de politiek wereldwijd. Ook al is er veel aandacht voor klimaatproblematiek, concrete acties blijven achter. Wij vinden dat Nederland in 2045 klimaatneutraal moet zijn.’

Hoe merkt u die gevolgen binnen de geneeskunde?

‘Klimaatverandering veroorzaakt op allerlei domeinen gezondheidsschade. Laat me vier gevolgen noemen. Allereerst krijgen we meer oversterfte door hittegolven. Dat soort weerextremen komt steeds vaker voor. Per dag dat een hittegolf duurt, sterven er in Nederland 400 mensen extra, weten we uit overlijdensstatistieken. Daarnaast zorgt een warmer klimaat voor een slechtere luchtkwaliteit. De hoeveelheid ozon neemt toe, en ook de periode dat er pollen in de lucht zitten wordt langer. Dat leidt tot meer ziektelast, voor bijvoorbeeld longpatiënten of mensen die allergisch zijn.’

‘Ten derde zien we meer infectieziektes. Daaronder zijn ook tropische ziektes die hier vroeger nooit voorkwamen, zoals het Westnijlvirus. Maar ook schimmelinfecties – die relatief lastig te bestrijden zijn – nemen toe. Schimmels gedijen namelijk beter bij zachtere winters. En als laatste neemt ook het aantal huidkankergevallen toe.’

Verwijt de pot de ketel hier niet dat hij zwart ziet? De zorgwereld is ook niet duurzaam. Nagenoeg elk gaasje en naaldje zit apart verpakt en artsen vliegen de wereld over voor conferenties.

‘Klopt. Daarom is de oproep ook aan onze eigen beroepsgroep gericht. Er zijn allerlei niet-doordachte praktijken die een stuk beter kunnen. Het aantal wegwerpmiddelen en het plasticgebruik moet omlaag, net als de hoeveelheid medicijnen die niet gebruikt worden: voor 100 miljoen euro per jaar. De resten daarvan komen deels in het milieu terecht.’

Moet je je als zorgverleners wel zo activistisch willen opstellen?

‘Activisme is een beetje een besmet woord geworden. In feite is het niets anders dan via buitenparlementaire weg ergens aan bij willen dragen, in ons geval de gezondheid van mensen. Deze oproep staat in die zin in de traditie van beroemde Nederlandse artsen als Samuel Sarphati en Jacobus Penn. Zij pleitten in de negentiende eeuw bijvoorbeeld al voor goede riolering om de hygiëne te bevorderen.’

‘Vergeet bovendien niet dat artsen nu ook al veel met ziektepreventie bezig zijn. We wijzen continu op de gevaren van roken en obesitas. Daar doet het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde ook aan mee. Wat dat betreft is het niet raar als we mensen nu stimuleren om minder vlees te eten, omdat het beter is voor hun gezondheid en het klimaat.’

Zal er gehoor worden gegeven aan uw oproep tot meer klimaatmaatregelen?

‘We hebben het over 230 medische tijdschriften die dit nu unaniem aangeven, wereldwijd. Dat wordt zeker gehoord. Deze maand is er een VN-top over de duurzame ontwikkelingsdoelen. In november volgt een grote klimaattop in Glasgow, waar wereldleiders afspraken maken over klimaatmaatregelen. Ik hoop dat wij een duwtje in de rug kunnen geven.’