Pedagogisch medewerkers in kinderdagverblijven hebben veel aandacht voor individuele kinderen. Waar ze vaak tekort schieten, is bij het creëren van samenhang in de groep. Dat concludeert Mireille Aarts in haar promotie.

Zet een groep kleuters bij elkaar en observeer hoe de kinderen spelen, ruzie maken, elkaar uit de tent lokken en vriendjes maken. Dat is in een notendop het tv-programma Het Geheime Leven van 4-jarigen, dat de EO deze dagen uitzendt. Pedagoog Mireille Aarts: ‘Zo’n programma zou ik ook wel willen zien met nóg jongere kinderen: ook peuters, dreumesen en zelfs baby’s vertonen al veel meer sociaal gedrag dan je misschien zou verwachten.’

‘Op sommige groepen hebben kinderen nauwelijks aandacht voor elkaar’

Voor haar promotie, vandaag, bestudeerde Aarts honderden baby’s, dreumesen en peuters in tientallen opvanggroepen. Ze richtte zich niet op de relaties tussen medewerkers en individuele kinderen, maar op de groepen als geheel. De verschillen die ze aantrof zijn groot, vertelt ze. ‘Op de ene groep hebben kinderen nauwelijks aandacht voor elkaar: de groep hangt als los zand aan elkaar. De interactie verloopt daar vooral via de medewerkers.’ Op andere groepen is de samenhang veel hechter, zag Aarts. ‘Kinderen spelen meer samen, reageren op elkaar, er wordt meer gelachen. Dat zijn de plekken waarvan je als volwassene zegt: “Hier zou ik wel kind willen zijn”.’

Winst
Aarts werkt al meer dan 25 jaar in de kinderopvangbranche: ze is als pedagoog in dienst bij de Stichting Kinderopvang Nijmegen (KION). Ze verbaasde zich aan het begin van haar onderzoek over het gebrek aan aandacht van wetenschappers voor het groepsproces. Terwijl daar, zo concludeert ze, veel winst te behalen valt.

Hoe kinderen met elkaar omgaan, en of zij zich prettig voelen in een groep, is namelijk ook afhankelijk van de groepsdynamiek. Die kan positief beïnvloed worden door het uitlokken van interacties tussen de kinderen door medewerkers en door kinderen langer bij elkaar in een groep te houden. ‘Het helpt niet als kinderen steeds moeten wennen aan nieuwe kinderen.’

‘Kinderen moeten niet te vaak gestoord worden’

Ontdekken
Ook van belang is een goede inrichting van de ruimte. ‘Belangrijk is bijvoorbeeld dat groepsruimtes ingedeeld zijn in verschillende speelhoeken’, zegt Aarts. ‘Waarbij elke hoek zijn eigen functie heeft. Dat nodigt uit tot spelen in kleinere groepjes. Het is absoluut niet zo dat het groepsproces bevorderd wordt door alleen maar activiteiten met de hele groep. Samen zingen en dansen is heus wel belangrijk voor een gevoel van gezamenlijkheid, maar dit soort grote groepsactiviteiten moeten niet te lang duren. Kinderen moeten vooral kunnen ontdekken en hun spel kunnen verdiepen, in hun eentje of samen met anderen, zonder constant gestoord te worden door andere kinderen.’

De eerste les die Aarts op basis van haar bevindingen zou willen meegeven aan pedagogisch medewerkers: neem de tijd om te observeren. Zie hoe ook jonge kinderen elkaar al troosten, vriendjes worden of juist bij elkaar uit de buurt blijven. Oftewel: doe wat duizenden kijkers thuis doen, die op maandagavond inschakelen op het programma van de EO.

Mireille Aarts promoveert vandaag in de Aula.