Empathisch zijn is iets wat je kunt leren. Gewoon door positieve ervaringen met mensen uit andere groepen. Nijmeegse neurowetenschappers en hun Zwitserse collega’s zagen er bewijs voor in het brein. 

Waarom ben je sneller geneigd om een vriend te helpen dan een vluchteling? Jan Engelmann, onderzoeker bij het Donders Instituut, legt uit dat de ‘empathie-kloof’ hiervan de oorzaak is. ‘Mensen identificeren zichzelf met de groepen waarvan ze deel uitmaken. Fans van een voetbalclub, bijvoorbeeld, of inwoners van Nederland. Het is stukken moeilijker om je in te leven in een Syrische vluchteling en zijn problemen. Vanuit ons perspectief maakt hij deel uit van een andere groep.’

Deze vorm van ‘hokjesdenken’ is volgens Engelmann inherent aan onze menselijke natuur en daarom haast onmogelijk te voorkomen. We kunnen het echter wel beïnvloeden, bleek uit zijn onderzoek dat in wetenschappelijk tijdschrift PNAS werd gepubliceerd.

Hersenscanner
Het experiment van Engelmann en zijn collega’s ging als volgt: de hersenactiviteit van proefpersonen werd gemeten terwijl ze zagen hoe twee mensen pijnlijke schokken toegediend kregen. De ene persoon was van de eigen nationaliteit, de ander van een andere nationaliteit. De hersenscanner liet zien dat de proefpersonen meer empathie voelden voor de persoon van dezelfde nationaliteit.

Hierna kreeg de proefpersoon zelf schokjes, terwijl de persoon met de andere nationaliteit de mogelijkheid kreeg om die schokjes te verminderen door het betalen van geld. Dat deden ze steeds. Vervolgens werd het eerste deel van het experiment herhaald, met een ander resultaat. Deze keer voelden de proefpersonen significant meer empathie voor de persoon van de andere nationaliteit.

Stereotypes
Het gemeten effect in het brein hield in ieder geval twintig minuten aan. ‘We gaan dus meer meeleven met mensen uit andere groepen naarmate we zien dat zij zich om ons bekommeren’, concludeert Engelmann. ‘Waarschijnlijk zien we dan dat het gewoon mensen met gevoelens zijn, zoals jij en ik.’

Hoe we dit in ons dagelijks leven kunnen toepassen, bijvoorbeeld in onze omgang met vluchtelingen? Daar kan Engelmann op basis van zijn onderzoek geen concreet antwoord op geven. ‘Wel ben ik ervan overtuigd dat het goed is om naar buiten te gaan en mensen uit andere groepen te ontmoeten. Juist omdat we van nature in stereotypes denken, moeten we die stereotypes blijven updaten.’  / Maarten van Gestel