Hun rekenkracht en geheugencapaciteit nemen almaar toe. Maar de vrees dat de robot de macht gaat grijpen is erg voorbarig. Dit zei filosoof Pim Haselager gisteren bij het Filosofisch Café. ‘Als je denkt aan een robot met bewustzijn en wil, dan kun je zonder biologie in de robot nooit een echte doorbraak bereiken.’

Elk jaar kunnen ze meer en ze rukken op in zorg en huishouden, wat bij menigeen de verwachtingen over de robot tot ongekende hoogte opstuwt. Miljoenen worden in het onderzoek gestoken, wat Stephen Hawking eind vorig jaar tot de waarschuwing bracht dat de robot het menselijk ras gaat overvleugelen. ‘Voorbarig’, oordeelde Pim Haselager gisteren in het Filosofisch Café. De Radboudwetenschapper ziet tal van beren op de weg bij de vervolmaking van de robot.

Aan de ene kant rukt de robot op. Haselager voorspelt dat over een jaar of tien een robot in huis even dichtbij komt als een tv of vrieskast. Om te stofzuigen, als slimme koelkast of ‘als zorg voor een bejaarde of robotvriendje’. Kwestie van meer rekenkracht, zegt hij. Maar Hawking en andere profeten overschatten volgens hem de robotica, want essentiële eigenschappen zijn robots nog altijd vreemd. Haselager: ‘Het ontbreekt ze aan common sense, aan sociale intelligentie, ze weten niet wat pijn en plezier is, én ze hebben geen wil.’

De wil van de robot
Haselager hanteert het begrip ‘wil’ om de waterscheiding tussen robot en mens te markeren. Neem de schaakrobot Deep Blue, die al in 1997 wereldkampioen Kasparov versloeg. ‘Zulke matches worden niet eens meer georganiseerd omdat de robots veel te goed zijn, maar dat maakt ze nog niet menselijk. De mens wíl winnen, maar een robot interesseert het niks of hij wint of verliest.’

Robots met een wil en bewustzijn zijn in ogen van Haselager alleen denkbaar als kunstmatige intelligentie en biologie de handen ineen slaan. ‘We zijn nu zestig jaar bezig met robotica en op terrein van bewustzijn en wil is er niet veel verbeterd. Alleen met biologie in de robot denk ik dat je verder kunt komen.’

Hoe bouw je iets als ‘wil’ in een robot? Die vraag vergt nog heel veel onderzoek, zegt Haselager, die hierover alleen een suggestie kon uitspreken, over een mogelijke samenhang tussen wil en bewustzijn en de wederzijdse afhankelijkheid van brein en lichaam. Verder onderzoek is gebaat bij meer vervlechting van kunstmatige intelligentie en biologie, en dat vergt het weghalen van schotten binnen de onderzoeksinstellingen. En vergeet de filosofie niet. Haselager, zelf als eenling-filosoof werkzaam tussen de neurowetenschappers van het Donders Instituut: ‘Het begint in het onderwijs. Bij kunstmatige intelligentie zit er in de bachelor en in de master elk maar een één vak filosofie. Veel te weinig.’ / Paul van den Broek