Als meisje overleefde Ceija Stojka (1933-2013) drie concentratiekampen, nu hangt haar kunst in museum Het Valkhof. Historicus Joost Rosendaal, die de expositie donderdag opent, is onder de indruk. ‘Ik kan prima feiten op een rij zetten over het leven in een concentratiekamp. Maar dan is er altijd afstand. Dit werk komt echt binnen.’

Directeur Hedwig Saam van museum Het Valkhof zag de kunstwerken van Ceija Stojka voor het eerst in Parijs. De museumdirecteur besloot er alles aan te doen om de expositie naar Nijmegen te halen. En dat is gelukt. Historicus Joost Rosendaal komt er net vandaan. Op zijn kamer op de tiende etage van het Erasmusgebouw puft hij nog na. Hij heeft de expositie al eerder kunnen bekijken omdat hij gaat spreken bij de opening komende donderdag.

We beseffen vaak niet dat meer dan de helft van ons culturele tableau is gevormd door de oorlog

Rosendaal is onder de indruk van het werk van Ceija Stojka, die als tienjarig Roma-meisje met haar familie naar Auschwitz werd gedeporteerd. Stojka overleefde drie concentratiekampen. Pas op haar 55ste kreeg ze een drang om haar oorlogservaringen wereldkundig te maken. Ze deed dat uitbundig en maakte meer dan duizend schilderijen en tekeningen, gedichten en teksten. De tentoonstelling in Het Valkhof toont een uitgebreid overzicht van haar werk.

Rosendaal houdt zich als historicus bezig met wat hij ‘de culturele verwerking van de oorlog’ noemt. Neem bijvoorbeeld de invloed van de oorlog op onze kunst. ‘We beseffen vaak niet dat meer dan de helft van ons culturele tableau is gevormd door de oorlog. Denk aan de literatuur: boeken van schrijvers als Mulisch, Hermans, Tessa de Loo. Denk aan de schilderkunst: Richter, Armando, Kiefer, dat is kunst die sterk door de oorlog is bepaald.’

Gevoelens

Loopt hij in Het Valkhof door de zalen waar het werk van Stojka hangt dan voelt hij meteen dat hier kunst hangt van iemand die de oorlog persoonlijk heeft verwerkt. ‘In het diepst van haar gevoelens geeft ze daar uiting aan. Wat dat betreft kan kunst iets veel intenser overbrengen dan een feitelijke weergave. Ik kan bijvoorbeeld prima feiten op een rij zetten over het leven in een concentratiekamp. Maar dan is er altijd afstand, dat ben je als wetenschapper ook verplicht. Je kunt op een heel afstandelijke manier – bijna klinisch – bezig zijn met je onderzoek, maar dan vergeet je dat het gaat om mensen van vlees en bloed. Hier is echt iemand met persoonlijke ervaringen bezig geweest. Dit werk komt echt binnen.’

Ceija Stojka (1933 – 2013) – Oorlogsherinneringen van een Roma, Museum Het Valkhof 15 februari t/m 10 juni. Opening donderdag 14 februari om 19.30 uur. Inloop vanaf 19.00 uur.