De Nijmeegse arts-microbioloog Paul Verweij redde het leven van dolfijn Liya, terwijl de mensendokter nooit eerder een dolfijn had behandeld. Het dier op haar beurt heeft de wetenschap op nieuwe ideeën gebracht in de strijd tegen resistente schimmels.

Dolfijn Liya wilde niet meer eten en ze hoestte. Ofwel: ze was ziek. Dierenarts Paulien Bunskoek van het Dolfinarium onderzocht het dier. Ter plekke, door via het blaasgat een cameraatje in de longen te schuiven en onder het scanapparaat van het ziekenhuis in Harderwijk. Na sluitingstijd mogen dolfijnen daar naar binnen voor onderzoek.

Overigens nog een heel gedoe: het dier van 175 kilo moet zo snel mogelijk uit het water, in een busje, naar het ziekenhuis en onder de machine. Verzorgers gaan mee en houden de tuimelaar nat en rustig. Binnen een half uur moet de klus zijn geklaard en zwemt de dolfijn weer in het bassin.

Schimmels
Na het onderzoek bij Liya kwam dierenarts Bunskoek tot de conclusie dat de tienjarige tuimelaar een schimmelinfectie in haar longen had. Medicatie sloeg niet aan.

‘Het was voor het eerst dat ik aanraking kwam met een dolfijn’

‘We wisten niet wat we nog konden proberen’, zegt Bunskoek. ‘Ik ben toen in de literatuur gaan zoeken en stuitte op de naam van Paul Verweij.’

Hoogleraar Verweij is arts-microbioloog in het Radboudumc. Een mensendokter dus. Maar als de dierenarts het niet meer weet, is het niet uitzonderlijk om een humane arts te raadplegen. Verweij is gespecialiseerd in schimmels.

Verzwakte afweer
‘Het was voor het eerst dat ik aanraking kwam met een dolfijn’, vertelt hij in zijn Nijmeegse werkkamer. Hij bestudeerde in het lab een monster en concludeerde dat zich in de longen van dolfijn Lia een resistente variant van de schimmel Aspergillus fumigatus had genesteld. Mensen met een verzwakte afweer kunnen overlijden aan de infectie. Met Liya ging het ook bergafwaarts.

‘Bij mensen zien we dat het ophogen van de dosis azolen (schimmeldodende middelen, red.) niet werkt, omdat er niet meer door het lichaam wordt opgenomen. We moeten dan overstappen op andere medicijnen. Maar die kunnen alleen worden gegeven via het infuus, en je kunt een dolfijn niet aan het infuus leggen.’

De arts besloot te experimenteren: misschien werkte bij de dolfijn een hogere dosis azolen wel? Vissen die als voer dienden voor dolfijn Liya, werden ingespoten met het middel. En wonder boven wonder bleek uit nieuwe scans dat de witte vlekjes in haar longen langzaam afnamen. ‘We hebben haar heel lang behandeld, 590 dagen’, zegt Verweij. ‘Ze heeft het goed verdragen.’

Hogere dosis
Liya is alweer twee jaar gezond en doet als vanouds mee aan de presentaties in het Dolfinarium. Deze week publiceerden de mensendokter en de dierenarts samen met twee andere onderzoekers een wetenschappelijke publicatie over de casus Liya in Medical Mycology Case Reports.

‘We denken nu dat het bij mensen misschien toch ook mogelijk is een hogere dosis azolen toe te dienen’, aldus Verweij. ‘Dat gaan we onderzoeken. De resistentie bij mensen is een groot probleem. De Aspergillus is een schimmel die gewoon in de lucht voorkomt. Je ademt ’m in.’

Dodelijk
Het gaat om de huis- tuin en keukenschimmel die er ook voor zorgt dat een oude sinaasappel groene plekken krijgt. De sporen zijn onschuldig voor gezonde mensen, maar voor patiënten met bijvoorbeeld leukemie kan de resistente variant dodelijk zijn. Steeds vaker treffen artsen mensen met zo’n schimmel. Verweij: ‘Ik durf te zeggen dat het probleem van resistente schimmels in ziekenhuizen groter is dan dat van resistente bacteriële infecties.’

Ook tuimelaar Liya heeft de schimmel gewoon via de lucht, in het Dolfinarium, opgelopen. Verweij was er op tijd bij met zijn behandeling en de dierenarts is blij dat ze hem erbij heeft gehaald. Paulien Bunskoek: ‘Anders was Liya er nu niet meer geweest.’