Taalspelletjes als Wordfeud en Wordle zijn populair. Toch voorspelt ons brein woorden beter dan wij in taalspellen doen. Micha Heilbron ontdekte dat we met gegeven letters impliciet en expliciet woorden maken.

‘K, ka, kap’, zegt Micha Heilbron. Hij vervolgt: ‘Kapi, kapit, kapitaal.’ Heilbron heeft geen spraakstoornis, maar legt uit hoe ons brein met klanken en letters omgaat. Vorige week promoveerde hij cum laude op het onderwerp wanneer het brein talige voorspellingen doet en wat het dan voorspelt. De neurowetenschapper van het Donders Instituut legt uit dat het brein werkt als Googles zoekmachine die bij het invullen van een letter zelf al waarschijnlijke vervolgwoorden invult op basis van voorspellingen. In milliseconden voorspelt het brein bij het horen of lezen van de eerste klanken of letters van het woord ‘kapitaal’ wat er mogelijk gaat komen.

Superlingo

‘Stap voor stap, als er meer informatie beschikbaar komt, vult het brein in welk woord er misschien gaat komen. Het is een soort van superlingo.’ Wellicht, het behoorde niet tot het onderzoek van Heilbron, is dat de reden dat we nog graag woordspelletjes als Wordfeud en Wordle (of in het Nederlands Woordle) spelen. Heilbron: ‘Maar er is een verschil tussen wat ons brein impliciet doet en wat wij bewust doen. We zouden eigenlijk veel beter in woordspellen moeten zijn.’

Als we wel als een machine woordspelletjes zouden doen en daardoor veel beter zouden zijn, dan hadden we er wellicht weinig lol aan gehad, vermoedt Heilbron. ‘We hebben plezier van de aha-erlebnis, dat bevredigt onze nieuwsgierigheid.’ Toch zitten er nog veel raadsels in ons taalgebruik, niet alleen waarom ons brein onbewust meer weet dan we bewust uitdrukken, maar ook waarom we soms niet op woorden komen terwijl dat woord op het puntje van onze tong ligt.

Xylofoon

Ook lezend zijn we volop aan het raden, legt Heilbron uit. Het gebied dat onze ogen scherp kunnen zien, is zo groot als de nagel van je duim op armlengte afstand. Vandaar dat we niet alleen onze ogen moeten bewegen over een pagina, maar ook dat we woorden aanvullen die we soms maar half lezen. Zie je enkele letters van het woord xylofoon, dan weet je brein dat de mogelijkheden voor het aantal woorden zo beperkt is dat het je het woord niet verder hoeft te lezen. ‘Reading as a psycholinguistic guessing game, noemen ze dat ook wel’, aldus Heilbron.

Via zijn onderzoek heeft Heilbron duidelijk gemaakt dat het brein extreem gevoelig is voor statistiek. Maar in taalspelletjes zijn we niet enkel ons brein. Heilbron: ‘We houden blijkbaar van makkelijke problemen, leuk maar niet frustrerend. Ik vermoed dat spelletjesmakers die sweet spot zoeken, maar ons brein kan dus veel beter.’