Als vicevoorzitter beet Wilma de Koning zich vast in veel taaie dossiers op de Nijmeegse campus. Haar collega's schetsen een beeld van een bevlogen bestuurder, die niet gemakkelijk op andere gedachten te brengen was. Ze zette grote veranderingen in gang, zonder 'de mensen' uit het oog te verliezen. Een profiel van de scheidend bestuurder.

‘Ken jij nog een goede vrouw?’, vroeg voorzitter van het college van bestuur Gerard Meijer in 2013 aan secretaris Jef van de Riet toen de universiteit op zoek was naar een opvolger voor vicevoorzitter Anton Franken. Nog niet eerder was een vrouw lid geweest van het college – dus dat werd weleens tijd, was de gedachte.

Van de Riet wist wel iemand. ‘Ik kende Wilma de Koning uit mijn tijd in Tilburg’, vertelt hij. ‘Zij volgde mij op als secretaris en algemeen directeur bij de Tilburgse universiteit, en werd daarna bestuurder bij Fontys.’ Van de Riet vertrok in 2005 naar Nijmegen, niet wetende dat De Koning acht jaar later dezelfde weg zou volgen – na zijn advies.

Zelf sprak De Koning in 2013 tegen Vox de hoop uit dat zij niet werd aangenomen om haar vrouw-zijn. Kwaliteit moest de doorslaggevende factor zijn. ‘Ik ben geen voorstander van vrouwenquota’, voegde ze daaraan toe.

Van de Riet: ‘Wilma is het niet geworden omdat ze een vrouw is. Maar het was vanzelfsprekend om te kijken of er sterke vrouwen beschikbaar waren voor de positie. Ik vond dat zij prima functioneerde als bestuurder in Tilburg en dat het de moeite waard was om te kijken of er een klik was met ons college van bestuur.’

‘Toen ik decaan werd wilde ik ook niet de excuustruus van dienst zijn’

Voor iemand die zich in het verleden uitsprak tegen vrouwenquota heeft De Koning zich de afgelopen jaren sterk ingezet voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen op de Radboud Universiteit. Onder haar leiding – personeelsbeleid valt binnen haar portefeuille – is het percentage vrouwelijke hoogleraren steeds verder gegroeid, tot bijna 30 procent. De ambitie voor 2025 is dat 36 procent van de togadragers vrouw is.

Decaan Margot van Mulken van de Faculteit der Letteren vindt die inzet prima te rijmen met haar eerdere uitspraak over quota. ‘Toen ik decaan werd wilde ik ook niet de excuustruus van dienst zijn. Maar wanneer je als bestuurder dingen scheef ziet lopen, dan ga je daar toch anders over nadenken. Dat zou ook voor Wilma kunnen gelden.’

Moderniseringsslag

Als vicevoorzitter van de Radboud Universiteit heeft De Koning – opgeleid tot bedrijfseconoom en accountant – zich vastgebeten in taaie dossiers. Personeelsbeleid is er één, maar ook vastgoed, financiën, ICT en de reorganisatie van de ondersteunende diensten vallen onder haar verantwoordelijkheid.

‘Wilma is ambitieus en enthousiast’, zegt Van de Riet, die zelf in 2018 met pensioen ging. ‘Ze pakt een heleboel onderwerpen tegelijkertijd op.’ Ook de snelheid waarmee ze als vicevoorzitter veranderingen in gang zette, bekeek Van de Riet met verwondering. ‘Ik vroeg me weleens af of er niet meer tussenstappen gezet moesten worden. Er zit wel een zekere mate van ongeduld in haar karakter.’

Volgens decaan Margot van Mulken heeft de universiteit – met De Koning als kartrekker – de laatste jaren een moderniseringsslag gemaakt. ‘De faculteiten worden om de zoveel jaar gevisiteerd, maar voor de ondersteunende diensten geldt dat niet. Zijn die wel op de ideale manier ingericht?’ De Koning begon daarom met de doorlichting van de kolommen, om het werk van de diensten te evalueren. Een gigantische klus, waar niet veel mensen enthousiast van zouden worden. Van Mulken: ‘Maar De Koning wel. Dat vind ik bewonderenswaardig.’

Ook volgens voormalig Ondernemingsraadvoorzitter Bernadette Smelik heeft De Koning veel bereikt in moeilijke dossiers. ‘Ik heb haar leren kennen als iemand die constructief naar oplossingen zoekt.’ Smelik geeft de vernieuwde Wet Werk en Zekerheid als voorbeeld, die als doel had om meer vaste contracten op te leveren, maar een tegengesteld effect sorteerde. Smelik: ‘Iedereen klaagde daarover. Wilma heeft toen gezegd: laten we kijken wat nog wél mogelijk is. We hebben daar toen goede gesprekken over gevoerd.’

Haar stijl typeren Smelik en Van Mulken allebei als ‘zakelijk, maar betrokken’. Binnen het college van bestuur, samen met voorzitter Daniël Wigboldus en rector Han van Krieken, is De Koning de manager van het stel. Smelik: ‘Ze wil het gesprek op de inhoud voeren en niet te veel tijd verdoen met procedures. Als er een crisissituatie ontstaat dan neemt ze de touwtjes stevig in handen en wordt ze directief. Ze blijft koel en neemt de stappen die nodig zijn. Dat zag je bijvoorbeeld bij het uitbreken van de coronapandemie. Veel medewerkers wisten snel waar ze aan toe waren.’

Van Mulken herinnert zich een bezoek van een visitatiecommissie aan haar faculteit, die de NVAO dreigde te adviseren een negatief oordeel te vellen over een van de opleidingen. ‘Wilma heeft toen heel stevig weerwoord geboden. Ze heeft ons goed verdedigd. Maar toen de crisis bezworen was, draaide ze zich om zei ze tegen ons: dit willen we nooit meer meemaken. Hoe gaan we dat voor elkaar krijgen? Toen dacht ik: zo moet dat dus. Eerst voor je mensen gaan staan, en daarna intern verbeteringen doorvoeren.’

Onderhandelingsruimte

Wie De Koning op andere gedachten wil brengen, moet van goeden huize komen, merkte Fatbardha Selmani. Als voorzitter van de Universitaire Studentenraad in het collegejaar 2017-2018 probeerde ze allerlei dingen voor elkaar te krijgen bij het college van bestuur. ‘Bij Wilma moest ik me het beste voorbereiden’, kijkt Selmani terug. ‘Ze heeft enorm veel dossierkennis. Als ik ergens ook maar een beetje naast zat, dan corrigeerde ze dat meteen.’

Selmani heeft veel waardering voor de bestuurder De Koning, zegt ze, zeker ook omdat ze een van de weinige vrouwen is in een overwegend mannelijke omgeving. Ze merkte dat De Koning respect afdwong bij collega’s. ‘Toen ik USR-voorzitter was hoefde Wilma zich op de universiteit echt niet meer te bewijzen. Dat had ze allang gedaan.’

Maar het was als studentenraadslid niet altijd makkelijk om met haar samen te werken, vertelt Selmani. ‘Ze geeft weinig onderhandelingsruimte, dat is uitdagend. Je moet haar echt overtuigen met inhoudelijke argumenten.’ Selmani was voorzitter van een studentenraad die regelmatig botste met het college van bestuur, bijvoorbeeld over de bestedingen van de vrijgekomen basisbeursgelden. Niet zelden kwam De Koning dan fel uit de hoek. Selmani: ‘Wij waren heel kritisch en vroegen ook veel. Maar dat kwam ook doordat we zo weinig van het college kregen. Soms vond ik dat ze wel wat meer mocht meebewegen.’

‘Het ging niet over koetjes en kalfjes, maar meteen over de inhoud’

In de wandelgangen was het soms best spannend om met Wilma om te gaan, vond Selmani. ‘Het ging niet over koetjes en kalfjes, maar meteen over de inhoud. In de omgang is ze wat formeler en zakelijker dan de andere collegeleden.’

Smelik herkent dat wel, al heeft ze ook een andere kant van De Koning leren kennen. ‘Ze is ook heel betrokken en laat beslissingen niet zomaar van zich af glijden. Toen het ITS (Het Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen) in 2016 werd opgeheven heeft ze het daar echt moeilijk mee gehad. Ze realiseerde zich heel goed dat het college een besluit nam dat diep ingreep op het leven van tientallen medewerkers. Ze is geen robot.’

Dat beaamt ook voormalig secretaris Jef van de Riet: ‘Wilma heeft geen problemen met het nemen van moeilijke beslissingen, maar ze is geen teflonbestuurder zoals Mark Rutte. Ze is echt persoonlijk betrokken.’

Waar ze zeker slecht van geslapen zal hebben, is de affaire rondom de Honours Academy in 2015. Drie mannelijke medewerkers werden beticht van grensoverschrijdend en intimiderend gedrag. De universiteit wilde overgaan tot ontslag van een van hen, maar daar stak de rechter een stokje voor. Het was De Koning die namens de universiteit bakzeil haalde bij de kantonrechter en moest aanhoren dat de universiteit zich schuldig had gemaakt aan het schenden van de normen van goed werkgeverschap.

Het zal een les zijn geweest, waar De Koning – als enig zittend collegelid die de Honours-crisis meemaakte – nog weleens aan terugdenkt. Zeker nu binnen de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen een vergelijkbare casus speelt. Hoogleraar Paul Bakker, die eigenlijk decaan zou worden, kwam vorig jaar in opspraak wegens ‘ongepast handelen’. Vorige week werd bekend dat hij nog zeker anderhalf jaar afwezig zal blijven als docent.

De vraag rijst daarom wat De Koning heeft betekend voor het creëren van een veilig werkklimaat, met name voor vrouwen. Volgens Bernadette Smelik heeft De Koning op dat gebied vooral bereikt dat het probleem van sociale onveiligheid bespreekbaarder is geworden. ‘Ze heeft daar echt wel veel voor gedaan, zoals het inhuren van een extern bedrijf dat rollenspellen over omgangsvormen op de werkvloer organiseert. Maar de universiteit is natuurlijk nog lang geen sociaal veilige omgeving. Daarvoor is een cultuurverandering nodig en moet je bijvoorbeeld ook de afhankelijkheidsrelaties tussen medewerkers aanpakken. Dat kost veel tijd.’

Katholiek

Wat De Koning ook aan het hart is gegaan, is de beslissing van de bisschoppen om de Radboud Universiteit de katholieke titel af te nemen. Van Mulken: ‘Ik was ooit bij een happening van het Katholiek Documentatie Centrum en zij was daar ook. Bij wijze van festiviteit hadden ze een quiz georganiseerd over de katholieke geschiedenis. Ik kom uit een katholiek nest en ben zo Limburgs als maar kan. Dus ik dacht: die prijs gaan we even winnen. Maar ik wist helemaal niks, en zij wist alles. Ik wist wel dat ze aan de katholieke signatuur hechtte, maar niet dat ze er zo aan verknocht was.’

Wilma de Koning is altijd in Noord-Brabant blijven wonen, terwijl ze in Nijmegen werkte. Margot van Mulken is een enkele keer bij De Koning thuis geweest. In de tuin van haar opgeknapte boerderij, die gedeeltelijk als B&B werd verhuurd, verzamelden decanen en collegeleden zich tussen de maïsvelden voor de jaarlijkse barbecue. Op dat soort momenten leerde ze De Koning wat beter kennen. ‘Ze is veel jovialer en grappiger dan veel mensen denken. Wat ik ervan meekrijg, wordt er binnen het college van bestuur echt wel veel gelachen. De sfeer is er weleens slechter geweest.’