OPINIE - De talloze #metoo-getuigenissen hebben een stortvloed aan reacties losgemaakt. Promovenda Gender & Diversity Marijke Naezer maakt de balans op en vindt hoop in reacties die het belang van macht en sociale ongelijkheid erkennen. 'Juist die bieden een perspectief om structuren te doorbreken.'

Niemand kan er meer onderuit nu ook mainstream media aandacht besteden aan #metoo: seksueel geweld komt op grote schaal voor, in allerlei gradaties en vormen, met voornamelijk (maar niet alleen) vrouwen als slachtoffer en mannen als pleger. En dit blijken niet alleen kwaadaardige mannen te zijn die grof geweld gebruiken, maar ook aardige buurjongens of sympathieke vrienden die misbruik maken van een situatie waarin het slachtoffer weerloos is.

#metoo

De reacties op de getuigenissen zijn niet altijd even constructief. Zoals zo vaak na seksueel geweld, vooral als het gepleegd wordt door witte mannen, krijgen slachtoffers te maken met ontkenning, vergoelijking en bagatellisering (zie bijvoorbeeld deze aflevering van De Wereld Draait Door, waar gelukkig kritiek op kwam zoals hier en hier, of de column van Aleid Truijens). Hun verhalen worden ontkend of ze krijgen zelf de schuld via subtiele en minder subtiele vormen van victim blaming. Of ze krijgen te horen dat ze de ‘vrije seks’ in gevaar brengen. Zoals Nicolaas Veul prachtig schrijft: ‘Een felle zaklamp schijnt in de beerput: zij die daar verdwaald zijn zien nu in de verte een uitgang, maar anderen raken in paniek van alles wat opeens te zien is. Die hebben liever dat de deksel weer dichtgaat, voordat ze oog in oog staan met hun eigen monsters.’ Als slachtoffers uit angst voor dit soort reacties jarenlang zwijgen over het gebeurde, vragen mensen verontwaardigd waarom ze zolang gewacht hebben met het doen van hun verhaal.

#Ihave

Zinvoller zijn reacties waarin plegers en omstanders van seksueel grensoverschrijdend gedrag hun aandeel in het probleem erkennen, bijvoorbeeld door hun bekentenissen te delen onder de hashtag #Ihave. Het mooie hieraan is dat de verantwoordelijkheid meteen bij de juiste persoon komt te liggen, namelijk bij degene die seksueel grensoverschrijdend gedrag pleegt, toestaat of goedpraat. Elliot Lyons laat zien hoe het daarbij niet alleen om ‘Weinstein-achtig’ gedrag gaat, maar ook om ‘kleinere’ misstappen van voornamelijk mannen: iemand nafluiten op straat, staren naar een vrouw met een laag uitgesneden T-shirt, aandringen op een afspraakje als een vrouw al nee heeft gezegd, het ontkennen van seksueel geweld, een vrouw ‘per ongeluk’ ongepast aanraken en denigrerende bijnamen voor vrouwen gebruiken. #Ihave komt tegemoet aan de terechte klacht dat het zware werk niet door slachtoffers, maar door plegers en omstanders gedaan zou moeten worden.

#Iwill

Tegelijkertijd bieden de bekentenissen geen helder toekomstperspectief: wat moeten we nu anders doen om seksueel geweld uit te bannen? Mannen die zich het onderwerp aantrokken stelden deze vraag – en kregen antwoord, bijvoorbeeld hier en hier en hier. Goede voornemens werden gedeeld onder de hastags #Iwill en #HowIwillchange. Deze concrete voornemens (zie bijvoorbeeld deze blog) bieden hoop dat er een andere toekomst mogelijk is.

Het blijft daarbij belangrijk om niet alleen op te staan tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook tegen andere uitingen van machtsongelijkheid. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is immers ingebed in een cultuur waarin sommige groepen (mannen, volwassenen, rijke mensen, witte mensen, hetero’s, genderbinaire mensen) meer macht hebben dan andere groepen. Die andere groepen (vrouwen, kinderen, etc.) worden gereduceerd tot iets waarover je kunt zeggen wat je wilt, waarmee je kunt doen wat je wilt. Dat systeem wordt op allerlei manieren in stand gehouden en gereproduceerd. Kortom: seksueel geweld is onderdeel van een breder sociaal machtssysteem; het is ‘machtsmisbruik met seks als wapen’. Hoog tijd dus om dat systeem in zijn geheel te ontmantelen! / Marijke Naezer